Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат юридик институти

4. Меҳнат муҳофазаси ва меҳнат қонунларига амал қилиниши 
устидан назорат қилиниши билан боғлиқ ҳуқуқий муносабатлар 
 
Меҳнат муҳофазаси устидан самарали назоратни таъминлаш ҳар бир 
давлат олдида турган муҳим вазифалардан саналади. Меҳнат муҳофазаси 
устидан назорат қилишга оид муносабатларнинг субъекти бўлиб, назорат ор-
гани сифатида махсус ваколатга эга бўлган давлат органлари, касаба уюшма-
лари, мажбуриятга эга бўлган томон сифатида эса корхона, муассаса, ташки-
лотлар, уларнинг мансабдор шахслари саналади. Назорат фаолияти ҳар доим 
кафолатлаш функциясини бажариб, ходимларни хавфсиз ва соғлом меҳнат 
шароитларида нормал ишлашларини таъминлашга қаратилади. 
Назорат олиб бориш фаолияти давомли фаолият бўлиб, корхона 
лойиҳалаштирилаётган пайтдан бошланиб, то корхона ишлаб чиқариш фао-
лиятини бутунлай тўхтатмагунича давом этади. Назоратга оид ҳуқуқий муно-

---

сабат ўз мазмунига кўра ҳуқуқ ва мажбуриятлар йиғиндиси билан бир қатор-
да томонларнинг меҳнат шароитини яхшилаш бўйича амалга оширадиган 
ҳаракатларни қамраб олади. Бундай ҳуқуқ ва мажбуриятлар Меҳнат Кодексида, 
меҳнат муҳофазаси тўғрисидаги Қонунларда, бошқа қонун ҳужжатларида бел-
гилаб қўйилган. 
Корхона ва ташкилотларда меҳнат муҳофазаси устидан назорат қилиш билан бир 
қаторда меҳнат қонунларига риоя этилиши устидан назорат қилиш фаолияти ҳам амалга 
оширилади. Ушбу ҳуқуқий муносабат прокуратура, бошқа махсус назорат органлари, ка-
саба уюшмалари томонидан олиб бориладиган қонунчиликни назорат қилиш ишлари оқи-
батида вужудга келади. 
Мазкур назорат фаолиятининг мақсади меҳнат қонунларининг бузилишига йўл 
қўймаслик, қонунбузарлик содир этилганда эса айбдорларни топиш – жазолаш 
орқали ходимлар ҳуқуқларига риоя этилишини таъминлашдан иборат. Бундай 
назорат объекти бўлиб корхона ва ташкилотлар, уларнинг таркибий бўлаклари, 
корхоналар мансабдор шахсларининг кундалик фаолиятлари ҳисобланади. 
Корхона, ташкилот иш берувчилари назорат қилувчи органлар фаолияти-
га ҳалақит бермасликлари лозим. Назорат якунлари бўйича тегишли ҳуж-
жатлар (далолатнома, маълумотнома) тузилади.