Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура – Қурилишинститути «Қурилишни бошқариш» факультети

1.2Қурилишда рентабеллик ва уни ошириш йўллари 

1. 
   Инвестицион жараённинг турли босқичларида фойданинг қуйидаги турлари аниқланади:
   
2. 
   Смета фойдаси – бино, иншоот ва бошқа объектлар лойиҳасида белгиланган фойда;
   
3. 
   Режадаги фойда – муайян шартлар учун қурилиш ташкилотлари ҳисобига олинган фойда;
   
4. 
   Ҳақиқий фойда – ишлаб чиқариш фаолияти натижасида олинган фойда;
   
5. 
   Сметата фойдасини бошқача қилиб, қурилиш ташкилотининг режадаги жамғармалари, яъни қурилиш лойиҳасида бириктирилган, уни давлат томонидан кафолатланган даромад деб номланади.
   
6. 
   РЕНТAБЕЛЛИК (нем. рентабел — даромадли, фойдали) — корхона ёки тадбиркорликнинг даромаддорлиги, самарадорлиги; микроиқтисодий миқёсдаги иқтисодий фаолиятнинг самарадорлиги. Рентабеллик корхона ёки тадбиркорлик фаолиятининг молиявий натижаларини баҳолашда қўлланиладиган асосий кўрсаткич. Рентабеллик фойда олиб ишлашнинг киёсий, яъни сарф-харажатларга нисбатан аниқланадиган кўрсаткичи бўлиб фоизларда ифодаланади. Узоқ муддатли ва жорий харажатлар (машинаускуна, бинолар, иншоотлар, хом ашё, ёқилғи, материаллар, бутловчи қисмлар, иш кучи ва б. сотиб олиш) мазмунан ҳар хил бўлганидан улар қандай натижа берганлигини билиш учун қўлланилади.
   

 
 

1.3 Даромаднинг рентабелликка боғлиқлиги
<sup>Маҳсулотларнинг рентабеллиги - бу қиймат сотишдан тўлиқ харажат нархига олиш мумкин бўлган нисбати сифатида ҳисобланади.
Ишлаб чиқариш рентабеллиги инвестор ва егалари томонидан муайян турдаги бизнес ва лойиҳаларни таҳлил қилиш мақсадида ишлатилади
Aктивлар бўйича даромад - мақсад - бизнеснинг ҳар бир босқичида активлардан фойдаланишнинг самарадорлиги.
Сотиш ва фойда - фарқ
Бизнес-режа тузишдан олдин сиз иқтисодий концепцияларни чуқур ўрганишингиз ва уларнинг бир-биридан фарқ қилган нарсаларни ва улар умумий бўлган нарсаларни билиб олишингиз керак. Бу ерда фарқни кўриш жуда муҳим. Бир қарашда, бу икки атама ўхшаш бўлиши мумкин, лекин улар жуда кўп фарқларга ега. Кўпчилик фойда ва рентабеллик ўртасидаги фарқни билишади. Иқтисодиёт соҳасидаги мутахассислар бундай фарқларни ажратиб кўрсатишади:

Даромадлилик нисбий қийматни акс еттиради - мутлақ.
Фойда даромад ва даромаднинг нисбати - даромадни йиғиш учун даромадлар ва даромадлар орасидаги фарқ деб аталади.
Даромад манбаларни самарали ишлатиш учун моддий аҳволни, юқори рентабеллик даражасини кўрсатади.
Сотиш фақатгина битта усул билан ҳисоблаб чиқилади ва даромадни сотиш, ходимлар, фондлар ва бошқа иқтисодий кўрсаткичлар бўйича ҳисоблаш мумкин.
Фойда ва рентабелликни ошириш йўллари
Компаниянинг самарали фаолиятида фойда ва даромадни режалаштириш муҳим рол ўйнайди. Бу ҳолда фойда ва рентабелликни оширишнинг асосий усуллари:

олдинга қўйилган сармояларнинг қийматини пасайтириш;
жорий харажатларни камайтириш;
меҳнат ва ишлаб чиқариш самарадорлиги даражасини ошириш.</sup>