Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

Биринчидан, ишчи кучи бозори икки мустақил 
субъект – капитал эгаси ва ишчи кучи эгаси манфаатларининг 
тўқнашиб, ўзаро келишадиган муносабатлари ҳисобланади. 
Уларни бозорга ўзаро қарама-қарши истак ва мақсадлар 
етаклайди, яъни уларнинг бири ишчи кучини сотиб, даромад 
олишни истаса, бошқа бири уни харид қилиб, ишлатиб фойда 
кўришни истайди. Улар ўртасидаги савдо битими ишчи кучи 
эгасининг ўзи бўйича эмас, балки унинг меҳнат қилиш лаёқати, 
ундан фойдаланиш шартлари ва давомийлиги бўйича боради. 
Битим натижаси бўлиб капитал эгаси томонидан сотиб олинган 
ишчи кучи эвазига тўланадиган иш ҳақи миқдори ҳисобланади. 
Иккинчидан, бошқа ҳар қандай товар бозорларида бўлгани 
сингари, ишчи кучи бозорида ҳам ишчилар ўртасида бўш ишчи 
ўрнини эгаллаш борасида рақобат кураши вужудга келади. 
Учинчидан, ишчи кучи бозори ишчи кучи ялпи таклифининг 
унга бўлган ялпи талабдан доимий равишда кўпроқ бўлиши 
тенденцияси билан тавсифланади. Бу эса бозорда ишчилар банд 
бўлмаган қисми (ишсизлар)нинг пайдо бўлишига олиб келади. 
Тўртинчидан, бозор иқтисодиётининг циклли ривожланиши 
одатда инфляция ва ишсизлик билан бирга боради. Бу иккала 
жараён ўртасида маълум ўзаро боғлиқлик мавжуд бўлиб, у 
пировардида ишчилар оммаси ҳаёт даражасининг аҳамиятли 

---

627
даражада пасайиб кетиши (нархларнинг ошиши, иш ҳақининг 
қисқариши, тўловга қодир талабнинг пасайиши ва ҳ.к.) орқали 
намоён бўлади. 
Муайян иқтисодий шароитларда ишчи кучи бозоридаги 
умумий ҳолат инфляциянинг ўсиши учун асосий сабаб 
бўлиши ҳам ёки аксинча, унинг ўсишига тўсқинлик қилиши 
ҳам мумкин. Мамлакатдаги ишсизлик даражаси қанчалик паст 
бўлса, инфляция таъсирида нархларнинг ўсиш суръатлари 
шунчалик юқори бўлади. Инглиз иқтисодчиси А.Филлипс 
ишсизлик ва инфляциянинг ўсиши ўртасидаги боғлиқликни 
кўрсатиб берди ва бу боғлиқликни ифодаловчи эгри чизиқ