збекистон Республикаси Олий ва рта махсус таълим вазирлиги

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   Kompozitsiyaning yaxlitlik qonuni to`g`rsida ma'lumot bering.
   
2. 
   Kompozitsiyaning barcha unsurlarining o`zaro aloqasi qanday sifatlarga ega?
   
3. 
   Tipiklashtirish qonuni nima?
   
4. 
   Tipiklashtrish qonunining belgilari haqida gapirib bering.
   
5. 
   Kompozitsiyada harakatni berish to`g`risida ma'lumot bering.
   
6. 
   Kompozitsiyada qarama-qarshi munosabatlarning ahamiyati qanday?
   
7. 
   Xarakter kontrasti nima?
   
8. 
   Kompozitsiyada issiq va sovuq ranglar kontrasti deganda nimani tushunasiz?
   
9. 
   Kompozitsiyada barcha qonun va vositalarning uning fikriy g`oyaviy mazmuniga bog`liqligi qonuni to`g`risida ma'lumot bering.
   
10. 
    Kompozitsiyaning qoidalari, priyomlari va vositalari haqida ma'lumot bering.
    
11. 
    Kompozitsiyada ritmni roli haqida gapirib bering.
    
12. 
    Kompozitsiyani qurish sxemasini roli qanday.
    
13. 
    Kartinaning syujetli - kompozitsion markazini qanday vositalar yordamida ajratib ko`rsatish mumkin?
    
14. 
    Kompozitsiya qoidalarini sanab bering.
    
15. 
    Simmetrik va assimmetrik kompozitsiyaning o`ziga xos xususiyatlari haqida gapirib bering.
    
16. 
    Kompozitsiyada muvozanatni qanday vositalar yordamida berish mumkin.
    

6-MA`RUZA
RANGSHUNOSLIK ASOSLARI

• 
  Rang tabiati haqida
  
• 
  Asosiy tarkibiy va to`ldiruvchi ranglar
  
• 
  Ranglarning asosiy xarakteristikasi
  
• 
  Lokal ranglar
  
• 
  Rang kontrastlari
  
• 
  Ranglarni aralashtirish
  
• 
  Kolorit
  
• 
  Ranglar garmoniyasi tiplari
  

Adabiyotlar:

1. 
   X. Egamov «Bo`yoqlar bilan ishlash» T-1987 y.
   
2. 
   M. Nabiyev "Rangshunoslik va rangtasvir texnologiyasi " T-1995y.
   
3. 
   Энциклопедия художника. Издательство «Внешсигма» 2000 г.
   
4. 
   П. Кощель. Энциклопедический словарь школьника. Искусство. М – 2000 г.
   
5. 
   Н. М. Сокольникова «Изобразительное искусство и методика его преподавания в начальной школе». М. «АСАDЕМIА» - 1999 г.
   
6. 
   С.Д.Левин "Беседы с юным художником" М-1988.
   
7. 
   Н.П.Бестчастнов и др. "Живопись" М-"Владос"-2001.
   

Ranglar haqidagi fan musavvirga ranglarni xususiyatlarni yaxshi tushunishga, rang tasvirda faydalanishga va amaliy bezak san'atida qo`llashga yo rdam beradi. Koloristika-bu ranglar haqidagi fan bo`lib, u rang madaniyati va tili, rang garmoniyasini, koloriti, ranglarni aralashtirishni, rang kontrasti, ranglarni asosiy xarakteristikasi, asosiy tarkibiy va qo`shimcha ranglar, ranglarni tabiati haqidagi bilimlarni o`z ichiga oladi ranglarni fizikaviy asoslari uni qabul qilishning psixofiziologik poydevoriga tayanadi va bir vaqtning o`zida jamiyatning rang madaniyati haqidagi tasavvuriga ham asoslanadi.
Boshqacha mazmunda olib qaralsa koloristika xuddi rang muhiti, yoki uni ob'ektlarini shakllantiruvchi polixromiya sifatida karaladi. Bu esa insoni estetik jihatdan qoniqtiradi. Bu tushuncha esa shahar , bino, interer, san'at asari koloristikasi va rassom yoki dizaynerning professional yondashuvchi mevasi haqida gapirishga yordam beradi.
Ranglar haqidagi fan juda qadimdan paydo bo`lgan. Inson rang sirlarini qadam-baqadam ochishga harakat qilgan.
Qadimdan sharq mamlakatlarida rang simvolikasi paydo bo`lgan va bularning barchasi Yevropa va Osiyoning rang madaniyatiga katta ta'sir qilgan. Ranglardan juda keng miqyosda foydalana boshladilar. Antik davirda rang estetika kategoriyasi sifatida qabul qilina boshladi.
Eramizgacha bo`lgan IV asirlardayek qadimgi grek faylasufi Aristotep rang va rang hodisalarni aniqlashga harakat qilgan. O`rta asrlarda esa rangni o`rganish diniy nuqtai-nazardan qarab o`rganila boshladi.
Evropa Uyg`onishi o`rta asrlardan diniy qobiqqa o`ranib qolgan rang muammosini ochib tashlaydi. Alberti va Leonardo da Vinchi dunyoga olim eksperimentator ko`zi bilan qarab, rang va yorug`likning o`zaro aloqasi qonuniyatlarini, qabul qilish, rang induktsiyasii va rang estetikasi qonuniyatlarini ochadi. Leonardo da Vinchi o`zining «Rang tasvir haqidagi traktatlar» nomli kitobida hozirgi davir rassomlari uchun ham zarur bo`lgan, katta amaliy ahamiyatga ega bo`lgan ma'lumotlarni keltiradi.
U olti hil ranglardan iborat bo`lgan rang qatorlarini yaratib, ularni tabiat hodisalariga bog`lab ko`rsatadi: oq-yorug`lik, sariq- yer, yashil- suv, ko`k -havo, qizil-olov, qora-qorongilik va hokazo. Har bir bo`lak ranglar uchun garmonik ranglar topilgan va turg`un rang akkordlari o`ylab topilgan masalan, yashil bilan qizil, yorqin qizil va so`lg`in siyohrang uyg`unlashadi.
Leonardo da Vinchi garmonik qarama–qarshi ranglarni aniqlaydi: bular oq- qora, ko`k-sariq, qizil- yashil. Shunday qilib ranglar haqidagi fan paydo bo`ldi.
Olti hil rangli rang qatorlari haqidagi fikrni F. Runge, A.Shopengauyer, U.Adame, E.Delakrua, Van Gog, V.Kandinski va boshqalar rivojlantirdilar.
Isaak N'yuton rangshunoslikni fizika nuqtai-nazaridan o`rganib chiqdi.
U oq –yorug`likni ko`p rangli ekanligini isbotladi.
Prizma orqali yorug`lik o`tkazib spektr ranglar hosil qilgan. Keyinchalik frantsuz olimi Roje de Pil rang rangtasvirda rasm emas, balki rang katta ahamiyatga ega ekanligini isbotladi .
M.V.Lomonosov rangli ko`rish komponentliligi gipotezasini ilgari suradi. Bu gipoteza hozirgi davrda ham o`z ahamiyatini yo`qotmagan. U inson ko`zida rangni his qiluvchi uchta priyomnik borligi va ular birgalikda faoliyat ko`rsatishiga e'tiborni qaratadi. Ikkita qo`shimcha ranglarni aloqasi uyg`un hissiyot hosil qiladi, chunki ulardan biri ikkita asosiy rang uchun muhim hisoblanadi. Shunday qilib har bir o`zaro qo`shiluvchi ranglar juftligida uchta rang bor bo`ladi.
Gyote rang garmoniyasi va ranglarning insonga ruhiy ta'siri haqidagi ta'limotini ishlab chiqdi. Runge uch o`lchamli rang sirti asosidagi printsipini ilgari surdi.
XX asrga kelib rangshunoslikda yirik kashfiyotlar kilindi. Uning asosida lazer, golografiya, kompyuter grafikasi yaratildi. Bu ilmiy izlanishlar rangshunoslik, rangtasvirda maqsadli qo`llanilyapti va turli yo`nalishda ijod qiluvchi rassomlarning ijodiga o`z ta'sirini o`tkazyapti.