Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номли

III. ЎСИМЛИК МОЙИНИНГ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Ҳозирги вақтда мойли ўсимлик хом-ашёларидан мой икки хил усулда:

1 .Механик куч таъсир эттириб – пресслаш усули;
2.Енгил буғланувчи органиқ эритувчиларга эритиб - экстракция усулида олинмокда.
Мой олишнинг бу икки усули ёғ-мой саноатида алоҳида ҳолда ёки бирин -кетинлик билан амалга оширилиб келинмоқда.
Бу усулларни қўллаш ҳом- ашёнинг турига ва олинадиган мойнинг сифатига қараб танланади.
Ўсимлик мойлари олишнинг икки усули саноатда қўлланилаётгани учун мойли хом ашёлардан мой олишда учта асосий технологик схемалар гурухи:пресслаш усулида мой олиш технологияси -екстракция усулида мой олиш технологияси,пресслаш-екстракция усулида мой олиш технологиялари қулланилмоқда.
Ўсимлик мойлари ишлаб чиқаришнинг хозирги замон технологиялари, мойли хом ашёларга турли характердаги жараёнларнинг таъсири асосида амалга оширилади. Бу жараёнлар ичида механик , жараёнлар муҳим ўринни эгаллайди. Мой ишлаб чиқаришдаги механик жараёнларга,уруғларни бегона аралашмалардан тозалаш, уруғини майдалаш ва мағизини қобиғидан ажратиш, мағиз ва оралиқ маҳсулотларни янчиш ва бошқалар киради. Мой ишлаб чиқариш технологиясида диффузия ва иссиқлик диффузияси жараёнлари ҳам муҳим уринни эгаллайди, бўларга уруғни намлик бўйича конденсациялаш, янчилган мағизни намлик ва иссиқлик билан ишлаш, органиқ эритучиларга экстракциялаш эритувчини мицелла ва шротдан буғлатиш ва бошқа жараёнларни кўрсатиш мумкин.
Мезгани шнекли прессларда пресслаб мой олиш, мойни тиндириш ва филтрлаш жараёнлари гидромеханик жараёнларни ташкил этади.
Ўсимлик мойлари ишлаб чиқариш технологиясида хозирги ишлаб чиқаришда амал қилаётган мойли хом-ашёлардан мой олиш технологиясиниг структуравий схемаси

Мойли уруғ

Мойни бирламчи ва комплекс тозалаш (Мойли аралашмалардан тозалаш. Нейтрализация қилиш. Фосфатид концентрати олиш. Хидсизлантириш.)

1-расм. Мойли хом-ашёлар сақланадиган элеваторларнинг турлари.

5-расм.Механизациялаштирилмаган текис полли омбор.



6-расм. Механизациялаштирилган кияполи омбор.

УСМ пахта чигитини тоза Кунгабоқар уруғи