Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

(11.6) 
2



%
100
_



x
V

(11.7) 
бу ерда, 
max
P
- максимал даромад (фойда) олиш эҳтимоли; 

---

688 
max
x
- максимал даромад (фойда) миқдори; 
_
x
- ўртача даромад (фойда) миқдори; 
min
P
- минимал даромад (фойда) олиш эҳтимоли; 
min
_
x
- минимал даромад (фойда) миқдори; 
Юқоридаги маълумотлар асосида, А – лойиҳа учун: 


мингсум
мингсум 15
)
20
25
(
3
,
0
)
25
30
(
3
,
0
2
2
2






мингсум
15


=
мингсум
87
,
3

%
48
,
15
%
100
25
87
,
3





мингсум
мингсум
V
Б-лойиҳа бўйича: 
.
60
30
30
100
3
,
0
100
3
,
0
)
20
30
(
3
,
0
)
30
40
(
3
,
0
2
2
2
мингсум
мингсум
мингсум
мингсум
мингсум
мингсум
мингсум
мингсум
мингсум













мингсум
60


=
мингсум
7
,
7

%.
6
,
25
%
100
30
7
,
7





мингсум
мингсум
V
Олинган натижалардан шуни кўриш мумкинки, эҳтимоллиги бир 
хил вазиятда даромад олиш интервалнинг катта фарқланиши лойиҳа 
бўйича риск даражасининг юқори бўлишига олиб келади. 
Бу ҳисоб-китоб бўйича ҳам А-лойиҳага қўйилган капитали кам 
рисклигини аниқлаш мумкин. 
Инвестиция лойиҳалари бўйича рискларни таҳлил қилишда 
юқоридаги усуллар асос бўлиб, улар эҳтимоллик назарияси 
қоидаларига асосланган.

---

689 
9.6.Рискка тортилганлик 
Хар бир бизнес маълум хусусиятга, харатерга эга асослари билан 
боғлик рискни махсус формаларига дучор бўлади, у холда сизда 
махсус рискка тортилганлик мавжуд бўлади.
Мисол, агар сизни ишга вақтинчалик қабул қилишди, у холда 
сизни ишдан бўшатиш рискини тортилганлик даражаси юқори. Агар, 
сиз катта университетда штат бўйича ўкитувчисиз, у холда сизни 
ишдан бўшатиш рискини тортилганликк даражаси таққослаганда 
камрокдир. Агар сиз фермерсиз, у холда буғдой хосилини бўлмаслик 
рискига тортилган, худди шундай буғдойга бўлган бахоларини 
тушиш риски хам шундайдир. Агар сизни бизнесингиз товарни 
эскпорт ва импорт билан боғлик бўлса, у холда алмаштириш курсини 
ёмон томонга ўзгариш риска тортилган. Агар сизни уйингиз ёнгинга, 
сув остида колишга, ўғирланишга, ер қимирлаш бўйича риска 
тортилган бўлса, у холда уйингизни бозор бахоси тушиб кетади.
Шундай қилиб, риск активларни бошқариш ва шартномаларни 
бажариш билан боғлик бўлиб, буни бошқа омилларни хисобга олмай, 
уни бахолаш қийин жараён ёки абстрактли. 
Бир хил шароитда у ёки бу мулкни сотиб олиш ёки сотиш сизни 
риска тортилганлигинизни оширади, бошқа холларда мазкур 
операциялардаги рискини камайтириш мумкин.
Мисол, агар мен ўз хаётимни суғурталаш мақсадида суғурта 
полисини сотиб оляпман, мен ўз оилам учун рискни камайтиряпман, 
чунки агар менинг фавкулотдаги ўлимим бўлиб қолса, суғурта 
пулини тўланиши оиламни қисқараётган даромадини маълум 
қисми компенсациялаяпти.

---

690 
Агар кишилар, мисол мен билан туғилишим билан яшашим 
ўртасидаги боғлик бўлмаса, у холда улар мени хаётимни суғурта 
қиляпти, у холда менинг оилам учун рисклар камаймайди.
Худди шу вақтда улар, маълум давр ичида ўлишимни 
белгилашади.
Ёки, мисол учун, фермер унда қайсики яқин кунлар ичида
буғдой пишиши етиляпти, уни сотиш бўйича катъий белгиланган 
бахода маълум муддат ичида келгусида шартнома тўзиляпти. 
Шундай шартномалар рискни камайтириш учун хизмат қилади.
Кимни омоборхонасида буғдой бўлмаса, мазкур шартномаларда
тузилса, буғдой тушиши учун олиб сотиш орқали буғдойни бахоси 
тушиши мумкин.
Олиб сотишлик ёки бозорли ўйинда инвестор бўлиб, уни у ёки бу 
риск турига тортилганликни оширувчи ўзининг харакатлари билан 
боғлиқ холатини оширишга ишонган холда қабул қилади. 
(Чайқовчига қарама қаршилик хедже): Сотиб сотувчиларни карама 
каршилиги хедже: 
(hedger) —бу инвестор бўлиб, унинг харакати риска 
тортилганликни камайтиришга қаратилган.