Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
Download 6.38 Mb. Pdf ko'rish
|
44-y-Investisiyani-tashkil-etish-va-moliyalashtirish.Darslik-N.G.Karimov-va-bosh.-Т-2011
|
Лизинг берувчи
Савдо – сотиқ шартномаси Лизинг шартномаси Етказиб берувчи ёки таъминотчи Воситаларни етказиб бериш Лизинг олувчи 292 Қайтарилувчи лизинг - молиявий лизинг тури бўлиб, бунда лизинг предмети сотувчиси бир вақтнинг ўзида лизинг олувчи сифатида намоён бўлади. Оператив лизинг- лизинг берувчи мулкни сотиб олиб, уни лизинг предмети сифатида белгиланган тўлов ҳисобига, шартномада белгиланган маълум бир муддатда тегишли шартлар асосида вақтинчалик эгалик қилиш ва фойдаланишни лизингга олувчига беради. Оператив лизингда лизинг предмети уни тўлиқ амортизация муддати ўтиб бўлгунга қадар бир неча маротаба лизингга берилиши мумкин. 9.2 – чизмага қаранг. 2002 йил 13 декабрда қабул қилинган “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикасининг Қонунига биноан “Лизинг тўғрисида”ги Қонунда лизингнинг фақат молиявий тури қолдирилган. Инвестиция фаолияти учун молиявий лизингни қулай эканлигини аниқлаш учун инвестицияларни молиялашнинг анъанавий шаклларига нисбатан лизинг жараёнларининг афзаллик ва камчиликларини таҳлил қилиш натижасида қуйидаги хулосаларга келинди. Лизинг муносабатларининг асосий афзалликлари қуйидаги жадвалда келтирилган (9.1 – жадвалига қаранг): 293 9.2 – чизма. Оператив лизинг схемаси. Лизинг тўловлари ўз таркибига шартномада таъкидланган мулкнинг тўла ёки қисман ҳолдаги қийматини ҳамда, кўрсатилган лизинг хизмати ва қўшимча сервис хизматлари тўловини олади. Натижада, лизинг берувчида тижорат нуқтаи-назаридан лизинг битими қуйидагича кўринишда бўлади: Кредитор Суғўрта компанияси Кредит шартномаси Суғўрта шартномаси Лизинг берувчи Савдо – сотиқ шартномаси, техникани етказиб бериш Оператив лизинг шартномаси, техникани етказиб бериш Етказиб берувчи ёки таъминотчи Лизинг олувчи 294 9.1-жадвал Лизинг муносабатлари субъектлари учун лизингнинг қулайлиги Ускуналарни ишлаб чиқарувчи учун -Сотиш бозорининг кенгайиши -Техникага кафолатли хизмат кўрсатиш тизимини кенгайиши Лизинг берувчи учун -Фойда олиш -Амортизация ва солиқ имтиёзларининг мавжудлиги -Мулк шаклида сармоялаш - молиявий хатарларни йўқлиги Лизинг олувчи учун -Кам миқдордаги бошланғич капитал ҳисобига ҳам ишни ташкил этиш имкони -Юз фоизли кредитлаш -Тўловларни зудлик билан амалга оширишни талаб этилмаслиги -Тўловларнинг қулай схемасини ишлаб чиқиш имконияти -лизинг олувчини мулк солиғидан озод бўлиши -Лизинг тўловларини ишлаб чиқариш ва муомала ҳаражатлари таркибига киритилиши -Вақтинчалик фойдаланишга олинган мулкни жисмоний ва маънавий эскириш хатарини камлиги -Янги маҳсулот ишлаб чиқаришда хатарни камайиши -Солиқ тўлашдаги имтиёзлар ва жадал амортизацияни қўллаш имконияти Молиявий лизингнинг камчиликларига қуйидагиларни киритиш мумкин: лизинг олувчида лизинг тўловларини олишдаги таваккалчилиги ва мулкни маънавий эскириш хатари лизинг олувчи ўз маблағлари ҳисобига олгандагига қараганда юқори бўлиши, айрим ҳолларда эса банк кредити эвазига сотиб олган мулкка нисбатан лизингга олинган мулк баҳосининг юқори бўлиши, ошириб 295 юборилган лизинг тўловлари маҳсулот баҳосининг ошиб кетиши ва унинг рақобатбардошлигини камайишига олиб келиши мумкин. Лизинг берувчининг келишув асосидаги умумий ҳаражатлари қуйидаги тенглик билан изоҳланади: Л т =Бқ+К т +Қ т (9.1) К т - кредит ресурсларидан фойдаланганлик учун тўлов, сўмда; Қ т - қўшимча хизматлар учун тўлов, сўмда; Б қ - лизинг шартномаси предмети ҳисобланган мулкнинг баланс қиймати, сўмда; Лизинг битими асосида лизинг олувчининг лизинг тўловлари ҳаражатлари қуйидагича ҳисобланади: Л т =А+К т +Т комис +Қ т +ҚҚС+Б Б (9.2) Бунда, A - лизинг берувчида жорий йилда ҳисобга олинадиган амортизация ажратмалари миқдор ўлчови, сўмда; Т комис - лизинг шартномаси асосида лизинг берувчининг комиссион мукофот пули, сўмда; ҚҚС - лизинг берувчи хизматлари бўйича лизинг олувчи томонидан тўланадиган қўшилган қиймат солиғи, сўмда; Б Б - божхона божи, сўмда; К т - кредит ресурсларидан фойдаланганлик учун тўлов, сўмда; Қ т - қўшимча хизматлари учун тўлов, сўмда. Ўз навбатида, амортизация ажратмалари қуйидаги формула билан ҳисобланилади: |
