Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус

Sinergetik  samaradorlik  deganda,  birorta  soha  yoki  faoliyatda  yuqori 

natijani  qo‘lga  kiritish  uchun  hamkorlikda,  barcha  daxldor  kuch  va 

imkoniyatlarni  birlashtirgan  holda  sarflangan  harakatlarning,  alohida 

holatda faoliyat ko‘rsatgandagi sarflangan xarajatlarga nisbatan natijaviyligi 

tushuniladi. 

Ushbu 

ta’rifga 

asoslangan 

holda 

senergetik 

faoliyat 

samaradorligining  matematik  modeli  ishlab  chiqildi  va  uning  quyidagi  formulasi 

tavsiya etildi: 

 

Bunda: Ssa-sinergetik samaradorlik; 

 t  - sinergetik natija uchun qilingan  xarajatlar (foydalanilgan resurslar); 

i - kuchlarning (sub’ektning) tartib raqami; 

          n –birlashish  lozim bo‘lgan alohida kuchlar (sub’ektlar)ning umumiy soni; 

Ki – i-kuchning (sub’ektning) individual miqdori.  

Yuqorida  tadqiq  qilingan  sinergetika,  sinergetik  samara  va  sinergetik 

samaradorlik tushunchalarining ta’riflari bilan birga ularning matematik modellari 

ham ishlab chiqildi.  

Sinergetik  samaradorlikni  xarajatlar  rentabelligi  misolida  qaraydigan 

bo‘lsak,  uning  bitta  sub’ektda  aniqlanishi  bo‘yicha  matematik  modelini 

quyidagicha ifodalash mumkin:  

 

 

Bunda: Ssxr – bitta korxonada xarajatlar rentabelligi; 

Sf – bitta sub’ektda erishilgan samaraning  miqdori, ya’ni olingan foyda 

summasi; 

Rxa – mazkur sub’ektda qilingan xarajatlar. 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

72 

Ushbu  formula  bitta  sub’ekt  bo‘yicha  samaradorlikni  ifodalaydi,  ammo 

kuchlar  birlashtirilganda  uning  kengaytirilgan  quyidagi  formula  orqali  ifodalash 

tavsiya etiladi: 

 

Tahlilning  navbatdagi  bosqichida  sinergetik  samaradorlikning  farqi 

aniqlanadi. Buning uchun quyidagi formula tavsiya qilinadi: 

 

Bunda:

– sinergetik samaradorlikning farqi; 

  –  kuchlarni  birlashtirgan  paytdagi  sinergetik  samaraning  haqiqiy 

miqdori; 

  –  kuchlarni  birlashtirgan  paytdagi  qilingan  xarajatlarning  haqiqiy 

miqdori; 

  –  kuchlar  birlashtirilmagan  holatdagi  sinergetik  samaraning  haqiqiy 

miqdori; 

 – kuchlar birlashtirilmagan holatdagi qilingan xarajatlarning haqiqiy 

miqdori; 

 

–  kuchlar  birlashgan  paytdagi  sinergetik 

samaradorlik darajasi; 

  -  alohida  kuchlar  birlashtirilmagan  paytdagi 

sinergetik  samaradorlik darajasi. 

Tadqiqotlarimiz  ko‘rsatdiki,  mahsulotlarni  saqlash  va  sotish  xizmatlari 

samaradorligini  oshirishda  sinergetika,  sinergetik  samara  va  sinergetik 

samaradorlik tushunchalaridan foydalangan holda mahsulotlar-ni saqlash va sotish 

xizmatlarini  ko‘rsatish  jarayonida  sinergetik  samara-dorlik  miqdorini  xarajatlar 

rentabelligi bilan birga ularning natija-viyligini ham aniqlash mumkin. Bunda har 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

73 

bir 

sub’ektning  samarador-ligini  aniqlash  uchun  quyidagi  formuladan 

foydalanishni tavsiya qilamiz: 

Kuchlar  birlashtirgan  holatda  sinergetik  samaradorlikni  ifodalash  va  ularni 

tahlil qilish uchun quyidagi jadvaldan foydalanishni tavsiya qilamiz (3.2-jadval).