Zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

Tenglamalar sistemasi informatsion matritsa va ularni yechish algoritmining blok sxemalari.
Tenglamalar sistemasini effiktiv yechish algoritmini tanlash uchun unga mos informatsion matritsalarda foydalaniladi.
(2) tenglamalar sistemasi uchun informatsion matritsa qatorli nomeriga ustunlari esa o’zgaruvchilarga mos kvadrat matritsa ko’rinishida bo’ladi. Ushbu matritsa quyidagicha shakllantiriladi:
Agar i – qatorga mos tenglama j – ustunga mos o’zgaruvchiga ega bo’lsa i – qator j- ustunga “+” ishorasi qo’yiladi.
Informatsion matritsani qurishda quyidagilar shartli belgilardan foydalaniladi:

1. 
   Tenglamalar nomerini matritsaning chap ustuni uchun
   

1 – chekli tenglama nomeri 1;
1^*_dif.teng-ma – (2) ifodadagi 1 – birinchi tartibli oddiy diffirensial tenglama
x_l (t) (t⁽⁰⁾≤t≤t^(k)) funksiyani topish uchun ayirma ko’rinishidagi ifodasi:
- chekli tenglamalar sistemasi ;
^*_dif.teng - birinchi tartibli oddiy differinsial tenglamalar sistemasi
Chekli ayirmali ko’rinishida * 5_par.teng – (1) sistemada x_l o’zgaruvchini toppish uchun 5 korreklovchi tenglama;
– korreklovchi chekli tenglamalar sistemasi (ko’proq nochiziqli tenglamalarda) aniqlangan o’zgaruvchini topish uchun .

2. 
   

Matritsaning o’ng ustini uchun tanlangan algoritmga ko’ra hisoblash ketma-ketligi matritsaning qolgan maydonlari uchun quyidagi shartli belgilar qollaniladi:

• 
  
  +
  Berilgan boshlang’ich qiymat;
  

+

• 
  O’zgaruvchining aniqlangan qiymati;
  

+

• 
  O’zgaruvchining oldingi hisoblardan olingan qiymati;
  

• 
  O’zgaruvchilar qiymatini korreksiyalash. Hisoblash uchun berilga qiymat sifatida.
  

P n	x1	x2	x3	x4	x5	№
1	+	+			+	2
2	+		+		+	3
3	+	+		+		4
4	+				+	1
5kf.t			+	+		5

Hisoblash algoritmi uchun asosiy bloklar quyidagicha tasvirlanadi:

Boshlanish

- Hisoblash jarayonining boshlanishi

Tamom

- Hisoblashning tugashi;

- Ma’lumotlarni va hisoblash natijalarini kiritish va chiqarish;

- Hisoblash bloki;

- Algoritmlash bloki;

+
- algoritmik blok bilan bog’liq hisoblash bloki.

4


₁

x₁ x₅ x₁


x₁^*


H₁^G

H₁
P₁ v₁ v₃ P₃
k₁ P₅ k₃


k₅ v₅ H₂^G

H₂

P₂ v₂ v₄ P₄
k₂ P₆ k₄
Oddiy gidravlik sistema sxemasi yuqoridagiga statsionar rejim matematik ifodasi qurilgan va uni yechish algortmi ishlab chiqilgan. Har bir klapindan o’tayotgan suyuqlik oqimi tezligi quyidagicha
v=k
aniqroq ko’rinishda v=k sign( )
bunda k – klapinning o’tkazuvchanlik koeffosenti.
Suyuqlikning tubiga beradigan bosim quyidagicha:
P_suyuq=P_gaz+
bunda P_gaz – suyuqlik ustidagi gazning qo’shimcha bosimi;
– suyuqlik zichligi;
H – suyuqlik sathi.
Gazning qo’shimcha bosimi quyidagicha:
P_gaz = =const – izoterma
=SH^G – bo’sh sig’im hajmi
=S(H^G-H) – sig’im suyuqlik bilan to’lmagan sig’im hajmi.
P_gaz=P_N
Beshta klapindan suyuqlik oqimi o’tishining balans tenglamasi quyidagicha:

Umumiy statsionar rejim quyidagicha tenglamalar sistemasi ko’rinishida bo’ladi:

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   
4. 
   
   
5. 
   
   
6. 
   
   
7. 
   
   
8. 
   
   
9. 
   
   
10. 
    
    
11. 
    
    

P n												№
1	+					+						3
2		+					+					7
3			+			+						4
4				+			+					8
5					+	+	+					6
6	+		+		+							5
7kor.t		+		+	+							9
8						+		+		+		2
9								+		+		1
10							+		+		+	10,11
11									+		+	10,11

Uning blok sxemasi quyidagicha bo’ladi.

9