Zbekiston respublikasi oriental university pedagogika fakulteti

Microsoft Excel elektron jadval dasturi haqida umumiy ma‘lumotlar
Excel Microsoft Office paketi tarkibidagi dastur bo’lib, u Windows operatsion tizimi boshqaruvida ma‘lumotli elektron jadvallarni tayyorlash va qayta ishlashga mo’ljallangan.
Windows operatsion tizimi yaratilmasdan avval DOS tarkibida SuperCalc, QuatPrio va shunga o’xshash elektron jadvalli dasturlardan foydalanilgan.
Windows muxiti yaratilgandan keyin, ayniksa Windows operatsion tizimi yaratilgandan keyin ko’pgina foydalanuvchilar Office dasturlarining elektron jadvalli dasturi Microsoft Excel elektron jadval (EJ) dasturidan foydalanish imkoniyatiga ega bo’ldilar.
Excelda tayyorlangan har bir hujjat (ma‘lumotli jadval) ixtiyoriy nom va .xls kengaytmadan iborat fayl bo’ladi. Excelda odatda bunday fayl «Ishchi kitob» (Workbook- книга) deb yuritiladi.
Microsoft Excelning asosiy ish sohasi bu – «Ishchi kitob» bo’lib, u standart holda 3 ta varaqdan (list) dan iborat bo’ladi. Foydalanuvchi hohishiga ko’ra bu varaqlar sonini oshirishi yoki kamaytirishi mumkin. Ish varagida buxgalter (hisobchi) kitobi kabi, sonlar, matnlar, arifmetik ifodalar, hisoblar qator va ustunlarda joylashgan bo’ladi.
Excel elektron jadvali, butun sonlar bilan tartiblangan 65536 ta qator (row- “1, 2, 3,…,65536”) va lotin alifbosining bosh harflari bilan nomlangan 256 ta ustun (column – A,B,C,D,……,Z,AA,AB,…,IV)dan iborat. Qator va ustun kesishmasida elektron jadvalning tarkibiy elementi – katak (sell – yacheyka) joylashgan. Har bir katakka son, matn, yoki formula tarzidagi ma‘lumotlar kiritiladi. Kataklarning nomlari qator va ustunlarning nomlaridan kelib chiqadi. Masalan A ustun bilan 7 qatorning kesishmasi A7 katagi deyilsa D ustun bilan 12 qatorning kesishgan joyi D12 katagi deyiladi.
EXCEL dasturini yuklash va unda ishni tugatish
Excel dasturini yuklashning bir necha usullari bor.

1. 
   Windows ishchi stolida MS Excel nomli yorliq bo’lsa, shu yorliqni ishga tushurish bilan Excelni yuklash mumkin. Ya‘ni shu yorliqga sichqoncha ko’rsatgichi keltirilib bir vaqtda ikki marta sichqonchaning chap tamondagi tugmasi bosiladi.
   
2. 
   Ishchi stoldagi MS Excel yorligiga ko’rsatgich keltirilib yorliqning kontekstli menyusi ochiladi va menyudan «Открыть» bo’limi tanlanadi.
   
3. 
   Agar foydalanuvchi vazifalar qatoriga Excelning belgisini (znachok) kiritib kuygan bo’lsa, shu belgini sichqoncha orqali tanlash bilan ham elektron jadvalni yuklash mukin.
   
4. 
   «Пуск» tugmasini bosib Windowsning menyusi chiqariladi, menyudan «programm» bo’limi tanlanadi, so’ng MS Excel tanlanib Excel EJ ni yuklash mumkin.
   
5. 
   «Пуск» tugmasini bosib Windowsning menyusi chiqariladi, «Документы» bo’limini chiqarib, Excelda yozilgan fayllardan birini tanlasaq shu fayl bilan birgalikda Excel EJ chiqadi.
   

Excel EJ yuklanganda ekranga ikkita oyna chiqadi, oynaning biri Excelning oynasi bo’lsa ikkinchisi EJ kitobinig oynasi.
1- rasmda Excel oynasining umumiy ko’rinishi va uning elementlari ko’rsatilgan.
Excel EJ dan chiqish uchun bir necha usullardan foydalanish mumkin:
-sichqoncha yordamida boshqarish tugmalaridan ёпиш (закрыть) tugmasi bosiladi.
-menyudan «Файл» bo’limiga o’tiladi, so’ng «Выход» bo’limi tanlanadi. Bu ishni sichqoncha orqali yoki klaviatura yordamida ham bajarish mumkin. Alt tugmasi bosiladi, Enter klavishi bosiladi, so’ng «Выход» bo’limi tanlanadi.
- Faqat klaviaturadan foydalanish kerak bo’lsa, quyidagi klavishlar ketma-ket bosiladi. Chap Alt, Ф, ы.
- Alt va F4 klavishlari birgalikda bosiladi.
Excel EJ oynasining umumiy ko’rinishidagi nomerlangan elementlar quyidagilar:

1. 
   Excel oynasining belgisi va sarlavxasi.
   
2. 
   Excel Ejning menyusi.
   
3. 
   Excel oynasining boshqarish tugmalari. O’rash, (tiklash) yoyish va yopish tugmalari.
   
4. 
   Excel oynasining instrumentlar paneli.
   
5. 
   Yacheyka (katak) nomini ko’rsatuvchi satr.
   
6. 
   Formula (yozish) qatori
   
7. 
   Ustun nomlarini ko’rsatuvchi satr.
   
8. 
   Qator nomerlarini ko’rsatuvchi satr.
   
9. 
   Varaqlarni utkazuvchi (aylantiruvchi) tugmalar.
   
10. 
    EJ kitobining varaqlari.
    
11. 
    CHizish va ob‘ektlar bilan ishlashning instrumentlar paneli.
    
12. 
    EJ kitobini gorizontal aylantirish (utkazish) tugmalari.
    
13. 
    EJ kitobini vertikal aylantirish (utkazish) tugmalari.
    
14. 
    EJ varagi katagidagi kursor.
    

1-rasm