Zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalari vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi
Download 270.5 Kb. Pdf ko'rish
|
BPEmD1Lb8bxEspGjtmqrFU4tCdBCPZH
|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALARI VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI 1-BOSQICH TT 12-23 GURUH TALABASINING “FIZIKA” fanidan MUSTAQIL ISHI 4 Bajardi: Saydullayev I. Qabul qiluvchi: Rustamova M.B. QARSHI – 2023 4-Mustaqil ish reja 1. a)Elektr induksiya vektori va oqimi. Ostrogradskiy - Gauss teoremasi b)Gauss tenglamasi. Segnitoelektriklar. P’ezoelektrik effekt. 2. c)Tovush to’lqinlar, ularning balandligi, bosimi va energiyasi. Elektr maydon kuchlanganligi va kuch chiziqlari to‘g‘risida so‘z yuritgan edik: musbat nuqtaviy zaryadning kuch chiziqlari zaryad markazidan tashqariga yo‘nalgan radial chiziqlardan iborat edi; manfiy nuqtaviy zaryad kuch chiziqlari markazga yo‘nalgan radial chiziqlardan iboratdir. Ammo bu kuch chiziqlari qayergacha davom etadi? Vakuumda kuch chiziqlari uzluksizdir. Dielektriklarda bo‘linish chegarasigacha davom etadi, ya’ni cheklangan bo‘ladi. Shunday qilib , bir jinsli bo‘lgan dielektriklarda kuch chiziqlarining uzluksizlik sharti bajarilmaydi. Shuning uchun ham ixtiyoriy ko‘rinishdagi dielektriklar ichidagi maydonni tavsiflash uchun uning bo‘linish chegarasidan uzluksiz o‘tadigan yangi vektor kattalik kiritiladi. Bu vektor kattalik elektr induksiya vektori deb ataladi. Elektr induksiya vektori chiziqlari ixtiyoriy muhitda uzluksiz bo‘lishi uchun, kuchlanganlik vektori bilan quyidagi munosabatda bog‘langan bo‘lishi shart: , (9.10) ya’ni , (9.11) bu yerda – vakuum bilan dielektrikning elektr singdiruvchanliklaridan qutulganimiz uchun, elektr induksiya vektori ning uzluksizligi ta’minlanadi. Shu sababli , elektr kuch chiziqlari bir muhitdan ikkinchi muhitga o‘tishda uzluksizligi ta’minlanganligi uchun (9.10) ifodani ko‘pinchalik elektr ko‘chishi deb ataladi. Skalyar ko‘rinishda ga ega bo‘lamiz. Shunday qilib, ixtiyoriy muhitda nuqtaviy zaryad hosil qilgan maydonning biror nuqtasidagi induksiya shu zaryadga to‘g‘ri proporsional, masofa kvadratiga teskari proporsionaldir. Elektr induksiya vektori miqdor jihatdan bir birlik yuzadan tik ravishda o‘tayotgan induksiya chiziqlarini, ya’ni uning sirt zichligini ifodalaydi (9.6 - rasm). 9.6 - rasm. Elektr induksiya vektori Bir jinsli elektr maydonidagi ixtiyoriy S yuza orqali tik ravishda o‘tayotgan induksiya chiziqlari induksiya oqimlari deb ataladi. (9.13) Agar elektr maydoni bir jinsli bo‘lmasa , u holda, dS elementar yuza sohasidagi maydonni bir jinsli deb hisoblash mumkin. U vaqtda ifoda quyidagi differensial ko‘rinishga ega bo‘ladi: . Ixtiyoriy S sirtdan o‘tuvchi elektr induksiya oqimi N cheksiz ko‘p shunday elementar elektr induksiya oqimlari dN ning yig‘indisi bilan ifodalanadi: . `Ostrogradskiy – Gauss teoremasi Faraz qilaylik , q zaryad ixtiyoriy yopiq S sirt ichida joylashgan bo‘lsin Yopiq sirtning fazoviy burchagiga to‘g‘ri keluvchi elektr induksiya vektori Elektr induksiya vektorining ifodasiga ko‘ra: bu yerda – vektor zaryad joylashgan nuqtadan chiqqan bo‘lib, – radius-vektor bo‘ylab yo‘naladi. Shuning uchun normal bilan vektor orasidagi fazoviy burchak dS va dS^ sirtlari orasidagi burchakka tengdir. U vaqtda elementar dS sirtdan chiqayotgan elektr induksiya oqimi quyidagiga teng bo‘ladi: bu yerda – elementar fazoviy burchakka teng bo‘lgani uchunega bo‘lamiz. Agar butun shar sirti bo‘yicha integrallasak, Ostrogradskiy-Gauss teoremasining matematik ifodasiga ega bo‘lamiz. Yopiq sirtdan chiqayotgan elektr induksiya oqimi shu sirt ichidagi zaryad miqdoriga teng. Yopiq sirt ichidazaryadlar bo‘lsa, elektr induksiya vektori quyidagiga teng bo‘ladi:Elektr induksiya oqimi esa ya’ni yopiq sirt ichidagi zaryadlarning arifmetik yig‘indisiga teng bo‘ladi. Haqiqatda, kuch chiziqlarining oqimi sirt radiusiga bog‘liq emas, ikkita sirt orasidagi fazoda, zaryadlar yo‘q bo‘shliqda uzluksizdir, shu sababli , zaryadni o‘rab olgan ixtiyoriy sirtdan o‘tadigan elektr induksiya oqimi ifoda bilan aniqlanadi va u Ostrogradskiy-Gauss teoremasining integral ko‘rinishi bo‘lib hisoblanadi. Quyida bu teoremaning differensial ko‘rinishini keltirib chiqaramiz: ρ hajmiy zaryad zichligi bilan zaryadlangan elementar hajm ρ hajmiy zaryad zichligi bilan zaryadlangan dV elementar hajm keltirilgan. dV hajm elementi zaryadi dq = ρdV ga teng. Boshqa tarafdan, ρ fazoviy koordinatalarning uzluksiz funksiyasi hisoblanadi. Elementar dV hajmning 1 - tomonidan chiqqan tashqi normal x o‘qining manfiy yo‘nalishiga mos keladi. Shu sababli, shu sirt bo‘yicha vektor oqimi – Ex(x)dydz ga teng bo‘ladi. Parallelopipedning 2 – sirtidan chiqqan tashqi normal x o‘qining musbat yo‘nalishiga mos keladi va shu sirt bo‘yicha oqim + Ex(x + dx)dydz ga teng bo‘ladi. Ikkala oqim yig‘indisi ga (9.20) teng bo‘ladi. Parallelopipedning butun sirti bo‘yicha to‘la oqim ga (9.21) teng bo‘ladi, bu yerda Ostrogradskiy - Gauss teoremasiga asosan, shu oqim dN = q = ρdV ga tengdir. (9.20) va (9.21) ifodalarni taqqoslasak, quyidagiga ega bo‘lamiz: divE =ρ (9.22) Bu ifoda Ostrogradskiy-Gauss teoremasining differensial ko‘rinishidir. Elektr maydonining divergensiyasi elektr oqimining fazoviy koordinatalar yo‘nalishlari bo‘yicha gradiyentlar yig‘indisiga yoki zaryadlangan hajmning hajmiy zaryad zichligiga teng bo‘ladi. Ostrogradskiy-Gauss teoremasini amalda tatbiq etish uchun, quyidagi tushunchalarni kiritamiz: · zaryadlarning hajmiy zichligi deb, jismning bir birlik hajmiga mos kelgan zaryadga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizikaviy kattalikka aytiladi , ya’ni , (9.23) bu yerda q – jismning V hajmiga mos kelgan zaryad miqdori. · zaryadning sirt zichligi deb, jismning bir birlik sirt yuzasiga mos kelgan zaryadga miqdor jihatdan teng fizikaviy kattalikka aytiladi, ya’ni , (9.24) bu yerda q – jismning S yuzasiga mos kelgan zaryad miqdori. · zaryadning chiziqli zichligi deb, jismning uzunlik birligiga mos kelgan zaryadga miqdor jihatdan teng fizikaviy kattalikka aytiladi, ya’ni , (9.25) bu yerda q – jismning uzunligiga mos kelgan zaryad miqdori va quyidagi misollarni ko‘rib chiqamiz. 1-misol. Bir tekis zaryadlangan cheksiz tekislik maydoni. Faraz qilaylik, bir tekis zaryadlangan cheksiz tekislik s – sirt zichligiga ega bo‘lsin (9.9 - rasm). 9.9 - rasm. Bir tekis zaryadlangan cheksiz tekislik Induksiya chiziqlari tekislikka perpendikulyar bo‘lgan va tashqariga yo‘nalgan va vektorlardan iborat bo‘ladi. Bu chiziqlar S tekislikda boshlanib, ikkala tomonga cheksiz davom etadi. Yopiq sirt sifatida har ikkala tomonidan dS asoslari bilan chegaralangan to‘g‘ri silindr ajratib olamiz. S1 va S2 sirt asoslari A va B nuqtalardagi sirtlarga joylashgan. Silindr ichidagi zaryad qdS dan iborat. Silindr yasovchilari induksiya chiziqlariga parallel bo‘lgani uchun, silindrning yon sirtidan chiquvchi elektr induksiya oqimi nolga teng. Zaryadlangan tekislik maydonining A va B nuqtalaridagi induksiya vektori D1 va D2 miqdor jihatdan o‘zaro teng va qarama-qarshi yo‘nalgan bo‘ladi: Silindrning asoslaridan chiqayotgan induksiya oqimlari quyidagiga teng: Umumiy oqim esa, Ostrogradskiy - Gauss teoremasiga asosan, yopiq sirtdan chiqayotgan elektr induksiya oqimi N, shu yopiq sirt ichidagi zaryad ga tengdir: Pyezoelektr (yun. piero — bosaman, qisaman va elektr), pyezoelektr effekt — baʼzi dielektriklarning mexanik kuchlanishlar taʼsirida qutblanishi (toʻgʻri pyezoelektr effekt) va elektr maydon taʼsirida mexanik deformatsiyalanishi (teskari pyezoelektr effekt) hodisasining yuzaga kelishi. Toʻgʻri va teskari pyezoelektr effektlar faqat pyezoelektriklarda mavjud. Pyezoelektr effektlar simmetriya markaziga ega boʻlmagan kristallarda kuzatiladi. P.ni 1817-yilda fransuz kristallografi va minerologi R. J. Gayui (1743—1822) kalsit kristallarida kuzatgan. P.ni har taraflama 1880-yilda akauka J. va P. Kyurilar kvars kristallida kuzatganlar. 1500 dan or-tiq moddada pyezoelektr hodisasi ku-zatilgan; ular ichida kvars (pyezo- kvars)dan tashqari segnet tuzi, bariy titanat, ammoniy digidrofosfat, litiy niobat va boshqa ham keng qoʻllaniladi. Koʻpincha yana maxsus texnologiya boʻyicha olingan baʼzi segnetoelektriklarning qattiq eritmalari — pyezokera-mikalardan ham foydalaniladi. Pye-zoelektriklar radiotexnika, akustika, radiofizika va boshqa sohalarda keng qoʻllaniladi. Piezoelektrik moddalar har doim bir vaqtning oʻzida toʻgʻridan-toʻgʻri va teskari piezoelektrik taʼsirga ega. Moddaning kristall boʻlishi shart emas, taʼsir kristallanish paytida kuchli elektr maydoni bilan oldindan qutblangan polikristal moddalarda yoki ferroelektriklar uchun sovutish paytida Kyuri harorat nuqtasida fazali oʻtish paytida ham kuzatiladi (masalan, qoʻrgʻoshin-titanatga asoslangan keremik piezoelektrik materiallar) tashqi elektr maydonida kuzatiladi. Piezoelementga tashqi mexanik kuch bilan berilgan umumiy energiya elastik deformatsiya energiyasi va piezoelementning zaryad energiyasi yigʻindisiga teng. Piezoeffektning qaytarilishi tufayli piezoelektrik reaksiya paydo boʻladi: toʻgʻridan-toʻgʻri piezoeffekt natijasida hosil boʻlgan elektr kuchlanishi (teskari piezoeffekt natijasida) tashqi kuchlarga qarshi turadigan mexanik stress va deformatsiyalarni hosil qiladi. Bu piezoelementning qattiqligining oshishi bilan namoyon boʻladi. Agar piezoelektrik effektdan kelib chiqadigan elektr kuchlanishi, masalan, piezoelektrik elementning elektrodlarini qisqartirish orqali chiqarib tashlansa, teskari piezoelektrik taʼsir kuzatilmaydi va piezoelektrik elementning qattiqligi pasayadi. Pyezoelektrik effektni oʻrganish shuni koʻrsatdiki, u moddiy strukturaning elementar yacheykasining xususiyati bilan izohlanadi. Elementer yacheyka materialning eng kichik simmetrik birligi boʻlgani uchun uni koʻp marta takrorlash orqali mikroskopik kristall olish mumkin. Pyezoelektrik effektning paydo boʻlishi uchun zaruriy shart — bu birlik yacheykada simmetriya markazining yoʻqligi. Oʻtkazgichlar piezoelektrik koeffitsientga ega emas, chunki mexanik kuchlanish (togʻri) va elektr (teskari) kuchlanishni qoʻllashda zaryad oʻtkazuvchi muhit tomonidan kompetsatsiyalanadi. Texnikada piezoelektrik effektdan foydalanish Togʻ jinslarining baʼzi minerallari piezoelektrik xususiyatga ega, chunki bu minerallarning elektr oʻqlari tasodifiy joylashmagan, lekin asosan bir yoʻnalishda yoʻnaltirilgan, shuning uchun bir xil nomdagi elektr oʻqlarining uchlari („plyus“ yoki „minuslar“). ") birgalikda guruhlangan. Ushbu ilmiy kashfiyot Yer fizikasi institutida sovet olimlari M. P. Volarovich va E. I. Parxomenko tomonidan qilingan va 1954-yildan boshlab 57-son bilan SSSRning Kashfiyotlar davlat reestriga kiritilgan. Ushbu kashfiyot asosida oltin , volfram , qalay , ftorit va boshqa minerallar bilan birga boʻlgan kvarts , pegmatit va kristalli tomirlarni geologik oʻrganishning pyezoelektrik usuli ishlab chiqilgan. turli xil turdadi elektr energiyasi piezogeneratorlarida: piezo-zajigalkada (yondirgʻich) barmoq harakatidan yuqori kuchlanishni olish uchun; Gaz plitalarida konforkalarni elektr yoqish uchun gaz plitalarida (hozirgi vaqtda piezoelektrik chaqnash cheklangan foydalanishga ega, chunki elektr tarmogʻida ishlaydigan boshqa qurilmalariga nisbatan kamroq qulayligi mavjud) kontaktli piezoelektrik portlatgich (masalan, RPG-7 zarbalariga); sensorlarda (datchiklarda): kuchga sezgir element sifatida (kuch qanchalik katta boʻlsa, kontaktlardagi kuchlanish shunchalik yuqori boʻladi), masalan, kuch oʻlchagichlarda, suyuqlik va gaz bosimi sezgichlarida (datchiklarda); sezgir element sifatida mikrofonlarda, gidrofonlarda, elektrofon boshlarida, sonar elementlarda sezgir element sifatida; Teskari piezoelektrik effekt ishlatiladi: akustik emitentlarda: pyezokeramik tovush chiqaradigan qurilmalarda (yuqori chastotalarda samarali va kichik oʻlchamlarga ega; masalan, musiqiy taklifnomalar oʻrnatiladi, turli xil maishiy qurilmalarda — soatlardan tortib oshxona anjomlarigacha); havo namlagichlari uchun ultratovushli emitentlarda, ultratovushli gidrotozalash (xususan, ultratovushli kir yuvish mashinalari va sanoat ultratovushli vannala oʻta aniq joylashishni aniqlash tizimlarida, masalan, skanerlash tunnel mikroskopidagi igna joylashishni aniqlash tizimida yoki qattiq disk boshini siljitish uchun joylashtiruvchida ; adaptiv optikada, deformatsiyalanadigan oynaning aks ettiruvchi yuzasini egish uchun. Toʻgʻridan-toʻgʻri va teskari effektlar bir vaqtning oʻzida qoʻllaniladi: chastota standarti sifatida ishlatiladigan kvarts rezonatorida ; yuqori chastotali kuchlanishni oʻzgartirish uchun piezotransformatorlarda. sirt akustik toʻlqinlarining taʼsiriga asoslangan qurilmalarda: Togʻ jinslarining piezoelektrik xossalari Togʻ jinslarining baʼzi minerallari piezoelektrik xususiyatga ega, chunki bu minerallarning elektr oʻqlari tasodifiy joylashmagan, lekin asosan bir yoʻnalishda yoʻnaltirilgan, shuning uchun bir xil nomdagi elektr oʻqlarining uchlari ("plyuslar " yoki „minuslar“). ") birgalikda guruhlangan. Ushbu ilmiy kashfiyot Yer fizikasi institutida sovet olimlari M. P. Volarovich va E. I. Parxomenko tomonidan qilingan va 1954-yildan boshlab 57-son bilan SSSRning Kashfiyotlar davlat reestriga kiritilgan. Ushbu kashfiyot asosida oltin , volfram , qalay , ftorit va boshqa minerallar bilan birga boʻlgan kvarts , pegmatit va kristalli tomirlarni geologik oʻrganishning pyezoelektrik usuli ishlab chiqilgan. Shuningdek Pyezoelektriklar Piezoelektrik elektrlar Ushbu maqola Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy universitieti Fizika fakulteti talabasi Musaxodjayeva Mushtariy tomonidan Wikitaʼlim loyihasi doirasida ingliz tilidan tarjima qilindi Ba’zi dielektrik kristallarning qutblanishini , mexanik deformatsiya ta’sirida o’zgarishini va aksincha elektrik maydon ta’sirida deformatsiya paydo bo’lishini p’ezoelektrik xodisa deyiladi , mazkur kristall moddalarni p’ezoelektriklar deb ataladi. Faqat mexanik deformatsiya ta’sirida elektr qutblanish vujudga kelishini to’g’ri p’ezoeffekt, aksincha bo’lishini esa teskari p’ezoeffekt deyiladi. Teskari p’ezoelektrik effekt deb , kristall dielektriklar , jumladan kvarts plastinkasi (p’ezokvarts) elektrik maydonga kiritilganda uning yoqlarida qutblangan zaryadlarning induktsiyalanishi sababli o’lchamlarning o’zgarish hodisasiga aytiladi. Pe’zoelektrikda ham bo’ylama va ko’ndalang teskari p’ezoelektrik effekt kuzatiladi. Agar p’ezokvartsning X o’qi bo’ylab elektrik maydon yo’naltirilsa, plastinkaning X o’qi bo’ylab sodir bo’ladigan deformatsiyaga bo’ylama teskari p’ezoelektrik effekt deyilib , u o’qi bo’ylab hosil bo’lgan deformatsiyaga esa ko’ndalang teskari p’ezoelektrik effekt deyiladi. Teskari p’ezoelektrik effekt maydonning yo’nalishiga bog’liq bo’lib, maydonning yo’nalishi o’zgarganda deformatsiyaning yo’nalishi ham qarama – qarshi tomonga o’zgaradi. Teskari p’ezoelektrik effekt chiziqiy , ya’ni maydon kuchlanganligining birinchi darajasiga proportsional bo’lib, faqat ba’zi dielektriklar (p’ezoelektriklar)da kuzatiladi. P’ezoelektrik hossalar juda ko’p moddalarda kuzatiladi. P’ezoelektrik xodisani oshkor qilish uchun kristall plastinkasi yoqlariga metal qoplamalar o’rnatiladi. Agar qoplamalar bir – biriga tutashmagan bo’lsa, plastina deformatsiyalanganda ular orasidagi potentsiallar ayirmasi paydo bo’ladi. Agar qoplamalar tutashgan bo’lsa, teng va qarama – qarshi ishorali zaryadlar paydo bo’ladi va zanjirda tok oqa boshlaydi. Qoplamalarga tashqi E.Yu.K ulansa, kristall deformatsiyalanadi. P’ezoelektrik xodisalar faqat simmetriya markazlari bo’lmagan kristallarda kuzatiladi. Ammo, ba’zi simmetriya elementlari (masalan: simmetriya tekisligi) bo’lishligi ba’zi yo’nalishlarda yoki deformatsiyalashda qutblanish paydo bo’lishini mann qiladi - p’ezoelektriklar sonini cheklaydi. Faqat 20 ta simmetriya nuqtaviy guruhlarga tegishli moddalar p’ezoelektriklar bo’la oladi. P’ezoeffektni tavsiflovchi kattalik elektrik kattaliklar bilan mexanik kattaliklar orasidagi proportsionallik koeffitsientidir. Masalan : σ mexanik kuchlanish ta’sirida p’ezoelektrikda vujudga keladigan R qutblanish σ ga proportsional: R = σα. To’la qutblanishga yana elektrik maydon xossasi ham kiradi: R = σα. + χE. Umumiy holda 18 ta turli p’ezodoimiylar bo’lishi mumkin. Turli kristallar uchun p’ezodoimiylar qiymatlari kuchli darajada farq qiladi. Masalan, signet tuzining pe’zoelektrik koeffitsientlari nisbiy qiymati juda katta biroq , turmalin va α – kvartsniki ancha kichik. Ammo kvartsning yuqori mexanik va termik mahkamligi tufayli uni yuqori darajada barqaror p’ezoelektrik generatorlar tayyorlashda eng ma’qul material sifatida ishlatiladi. Bu asboblar radiouzatgichlar , kvarts soatlar takroriyligini barqarorlashtiradi. Boshqa amaliy maqsadlar uchun yuqori darajada p’ezoelektrik effektivlik zarur. SHuning uchun signet tuzi ko’p yillar davomida sezgir o’zgartirishlar uchun material bo’lib hizmat qiladi. Eng yangi nuqtalarida bariy titanati - strontsiydan ishlangan maxsus shaklli keramik plastinalar qo’llaniladi, chunki bu materiallar kattta p’ezoelektrik effektivlikka ega va ya’ni qizdirish va namiqishiga nisbatan bardoshligidir. Bu materiallardan tozalash vannalarida ultratovush manbalari va suvosti tovush qurilmalarida uzatgich hamda qabullagich sifatida foydalaniladi. Birinchi taqribda elektrik maydonda dielektrikning deformatsiyalanishi chiziqiy bog’lanishli, mexanik kuchlanish paydo qilgan qutblanish deformatsiyasiga proportsional. Ionlarda tarkiblangan har qanday qattiq jismda , uning p’ezoelektrik bo’lish - bo’lmasligidan qa’tiy nazar, elektrik maydon kuchlanganligi kvadratiga proportsional bo’lgan qisilish (elektrostriktsiya) kuzatiladi. Bu eng umumiy elektrostrikatsiya hodisasi tashqi madoni qo’yilganda ionlararo masofaning o’zgarishini tavsiflaganda Guk qonunining buzilishi bilan bog’liq. Demak, elektrostriktsiya kuzatiladigan qattiq jismda angarmonik effektlar kristall panjarasining tebranishlari xossalariga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. Xulosa Pe’zoelektrikda ham bo’ylama va ko’ndalang teskari p’ezoelektrik effekt kuzatiladi. Agar p’ezokvartsning X o’qi bo’ylab elektrik maydon yo’naltirilsa, plastinkaning X o’qi bo’ylab sodir bo’ladigan deformatsiyaga bo’ylama teskari p’ezoelektrik effekt deyilib , u o’qi bo’ylab hosil bo’lgan deformatsiyaga esa ko’ndalang teskari p’ezoelektrik effekt deyiladi. Teskari p’ezoelektrik effekt maydonning yo’nalishiga bog’liq bo’lib, maydonning yo’nalishi o’zgarganda deformatsiyaning yo’nalishi ham qarama – qarshi tomonga o’zgaradi. Teskari p’ezoelektrik effekt chiziqiy , ya’ni maydon kuchlanganligining birinchi darajasiga proportsional bo’lib, faqat ba’zi dielektriklar (p’ezoelektriklar)da kuzatiladi. P’ezoelektrik hossalar juda ko’p moddalarda kuzatiladi. P’ezoelektrik xodisani oshkor qilish uchun kristall plastinkasi yoqlariga metal qoplamalar o’rnatiladi. Agar qoplamalar bir – biriga tutashmagan bo’lsa, plastina deformatsiyalanganda ular orasidagi potentsiallar ayirmasi paydo bo’ladi. Agar qoplamalar tutashgan bo’lsa, teng va qarama – qarshi ishorali zaryadlar paydo bo’ladi va zanjirda tok oqa boshlaydi. Qoplamalarga tashqi E.Yu.K ulansa, kristall deformatsiyalanadi. Foydalaniladigan adabiyotlar: ↑ „Пьезоэлектрический эффект, пьезоэлектрические материалы и их свойства.“ (ruscha). Инженерные решения. 27-fevral 2014-yilda asl nusxadan arxivlandi . Qaraldi: 24-fevral 2014-yil. ↑ „Научное открытие «Пьезоэлектрические свойства горных пород»“ (ruscha). 4-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi . Qaraldi: 12-fevral 2012-yil. ↑ „Development of Piezoelectric Microactuator for HDD Head“ (inglizcha). 2-iyun 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi . Qaraldi: 12-fevral 2012-yil. ↑ „Научное открытие «Пьезоэлектрические свойства горных пород»“ (ruscha). 4-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlandi . Qaraldi: 12-fevral 2012-yil. Download 270.5 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|