Ўзбекистон Республикаси Соѓлиќни саќлаш вазирлиги Тошкент Медицина Академияси


Download 282.5 Kb.
bet13/15
Sana29.04.2023
Hajmi282.5 Kb.
#1400174
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15
Bog'liq
4-Disfagiea Dispepsiea

Диспепсик бузилишларни даволаш
Ярасиз функционал диспепсияни даволаш самарасини ошириш максадида функционал диспепсияни хар хил клиник вариантлари ва уларни даволаш схемалари таклиф этилганди. Аммо бу клиник вариантларни таснифларга кура аник фарклашда кийинчиликларга дуч келамиз. Айрим холларда беморда куп симптомлар бирданига учраганда клиник вариантини аниклаш мумкин.
Функционал диспепсияни даволаш программаси

  1. Асаб-рухий омилларни ва стресс холатларни бартараф этиш, оила ва ишда муносабатларни яхшилаш, мехнат ва дам олиш тартибини рационаллаштириш.

  2. Рационал рухий даво, баъзан психотерапия утказиш.

  3. Тез-тез, булиб-булиб, кам-камдан овкатланиш. Кийин сингувчи ва ёгли махсулотларни кабул килмаслик.

  4. Чекишни, спиртли ичимликлар ичишни, ностероид яллигланишга карши дориларни кабул килишни тухтатиш.

  5. Антацид ва Н2 –гистамин рецепторлар блокаторларини (функционал диспепсияни рефлюкссимон ва ярасимон турларида) куллаш.

  6. Беморларда хеликобартерияли инфекция аникланганда хеликобактерияга карши даволаш утказиш (ошкозон ва ун икки бармок ичак яра касаллигини давоси).

  7. Прокинетиклар билан даволаш: метоклопрамид (церукал, реглан), домперидон (мотилиум). Бу дорилар допамин рецепторлар блокаторлари гурухига киради. Метоклопрамид гематоэнцефалик тусикдан утиши сабабли уни узок вакт ичиб булмайди. 20% беморларда уйкучанлик, чарчок, нотинчликни чакиради.

Янги прокинетик цизаприд (препульсид, координакс) холинергик тизими оркали уз таъсирини курсатади, бу билан биргаликдла янги якинда аникланган серотонин рецепторларни фаоллаштиради. Пастки кизилунгач сфинктер тонусини метоклопрамидга нисбатан купрок оширади, кизилунгач перистальтикасини кучайтиради, гастроэзофагеал рефлюксни камайтиради, кизилунгач ичи рН курсаткичини меёрда тутади, ошкозон ва ингичка ичак кискариш фаолиятини яхшилайди. Ошкозон хлорид кислотасини ишлаб чикишига, марказий асаб тизимига таъсир курсатмайди, кондаги пролактин микдорига таъсир курсатмайди.
Цизаприд 5-10 мг 3-4 марта кунига овкатдан олдин буюрилади. Функционал диспепсияда бошка прокинетиклар таъсир килмаганда мусбат терапевтик таъсир курсатади. Цизаприд функционал диспепсияни рефлюкссимон, дискинетик ва носпецифик вариантларида яшши самара беради. Ярасимон турида кам самарали хисобланади.
Ярасиз функционал диспепсияни даволашда касалик симптомларига таъсир килиш тамойилига риоя киламиз. Бу симптоматик даволаш принципи узини оклади ва хозирги кунга янги эмас. Масалан гастроэзофагеал рефлюкс касаллигини (ГЭРК) даволашда протон насос ингибиторларини куллаймиз – (омепразол, рабепразол ёки эзомепразол).
Бу дорилар гурухини куллашдан максад огрик ва зарда кайнашиди бартараф этиш. ГЭРК даволашда яхши натижаларга эришамиз.
Даволаш тактикасини танлаш касаллик, унинг асорати, касалликнинг клиник манзараси, диспепсия симптомларига боглик. Органик диспепсияда беморлар субъектив ва объектив холатини яхшилаш максадида медикаментоз даво тавсия этилади. Даволашнинг асосий йуналиши - асосий касалликни даволаш, бу билан биргаликда ошкозон фаолиятини яхшилаш ва диспепсия симптомларини бартараф этиш. Симптоматик даво сифатида ошкозон харакатини тиклаш ва диспепсияни йукотиш учун стеноз булмаса прокинетиклар максадга мувофик. Диспепсия белгилари кузатиладиган бемор кайсидир ошкозон ичак тизими аъзолари касалликлари (стеноз булмаса) туфайли режали жаррохлик довалашга тайёрланаётган булса хам операция олди даврда симптоматик дори сифатида прокинетик домперидон ишлатилади.
Домперидон гастроэнтерит, гастрит, ацетонемияда ва овкат кабул килгандан кейинги кайтни йукотишда самарали деб топилган.
Домперидонни авзаллиги бошка дори воситалар чакирган диспепсия симптомини йукатишида. Масалан Паркинсон касаллигида кунгил айниш, кайт килиш сабаби бромкриптинни кабул килиш билан боглик. Домперидонни куллаш бромкриптиннинг дозасини оширишга ёрдам беради. Домперидон леводопа кабул килиш билан боглик булган ошкозон ичак симптомларини бартараф этишда самарали хамда тугрукдан кейин лактацияни яхшилаш учун фойдалидеб топилган.
ГЭРК бор беморларда домперидонни куллаш зарда кайнаш, кекириш, ошкозон фаолятини бузилиши билан боглик симптомларни йукотади, антацидларга ва ошкозонда кислота хосил булишини сусайтирувчи дориларга эхтиёжни камайтиради.
Охирги йилларда согликни саклаш тизимида фаолият курсатаётган турли мутахассисларда Россияда ишлаб чикилаётган юкори сифатли хисобланувчи мотилак (домперидон) дори воситасига кизикиш ошди.
Бу дори периферик ва марказий допамин рецепторлар антагонисти хисобланиб, ошкозон антрал кисмини ва ун икки бармок ичакни перистальтик кискариш давомийлигини оширади, кизилунгач ва ошкозон бушанишини тезлаштиради, кизилунгач пастки сфинктерини тонусини оширади. Мотилак дистал йуналишда кизилунгач, ошкозон ва ун икки бармок ичак перистальтикасини тезлаштиради, бу билан биргаликда ошкозон чикиш сохаси мушакларини бушаштиради, окибатда ошкозонни бушаниши енгиллаштиради. Зарда кайнашига олиб келувчи антиперистальтик тулкинларни камайтиради.
Мотилак ичилгандан сунг ошкозон ичак тизимида тез сурилади. Конда юкори концентрацияси 1 соатдан сунг аникланади. Плазма оксиллари билан 91-93% богланади. Дори ичак девори хамда жигарда интенсив метаболизмга учрайди. Ярим чикиш даври 7-9 соат. Ичак (66%) ва буйрак (10%) билан, узгармаган холда –10% ва 1% чикарилади Гематоэнцефалик тусикдан кийин утади.
Мотилак ярасиз функционал диспепсияни даволашда рационал, хавсиз ва самарали дори хисобланади. Диспепсияда (стенозсиз) куланиладиган антацид, антихолинергик дорилар, хамда суст транквилизаторларга кушимча равишда ишлатилинади.
Мотилакни терапевтик дозаси: катталарда 10 мг дан 3 махал овкатдан 15-30 минут олдин, керак булса кунига 4 махал –10 мг кечкурун ухлашдан олдин; болаларда 20-30 кг гача – 5 мг кунига 2 махал, 30 кг юкори вазнда – 10 мг кунига 2 махал. Буйрак етишмовчилигида кабул килиш сонини камайтириш лозим.
Шундай килиб, умумий амалиёт шифокори куп учрайдиган ошкозон ичак тизими касалликларига катта эътибор беради, уларни даволашни уз вазифаси деб билади. Лекин шу касалликларда учрайдиган, арзимасдек туюладиган, назаримизда ахамиятга эга булмагандек дисфагия ва диспепсияларни четлаб утади, бемор шикоятларига деярли эътибор бермайди. Ва холанки бу клиник белгилар нафакат ошкозон ичак касалликларида балки барча ички касалликларда хам кузатилиши мумкин. Баъзида бемор факат битта ёки иккита симптомга шикоят килиб келади. УАШ уз кундалик фаолятида бемор шикоятларини тугри бахолаши, уларнинг сабаларини, келиб чикишини аниклаши, киёсий ташхислаши ва дифференциялашган ёрдам курсатиши лозим.
Кардиоспазмни (кардианинг ахалазиясини) давоси

        1. Пархез, тез тез, кичик порциялар билан овкатланиш, 1 кеча кундузда 6 махалгача. Ётишдан камида 3 соат олдин охирги овкатланиш булиши керак, тушликдан кейин бир оз вакт юриш тавсия этилади.

        2. Салбий психоэмоционал вазиятлар бартараф этиш тавсия этилади.

        3. Доривоситалар билан даво кардиянинг очилишининг яхшилашга каратилган булади. Нитратлар билан даво кизилунгач пастки сфинктерини тонусини пасайишига олиб келади. Нитросорбит 20 мг 3-4 махал 30 мин овкатдан олдин 1 ой давомида кабул килиш тавсия килинади, 1-2 танасуф билан. Нитратларни транквилизаторлар билан кабул килиш максад мувофикдир – элениум 0,01 г дан 1 кеча кундузда 1-3 махал. Баъзида спазмолитик дори воситалар яхши самара беради: но-шпа 0,04 г 2-3 махал бир кеча кундузда. Кальций антагонистларни хам кабул килиш мумкин: нифедипин 0,01 г. 2-3 махал бир 1 кунда, верапамил 0,04 г. 2-3 раза в день.

        4. Физиотерапия услублари кулланилиши мумкин: ханжарсимон усимтага киска тулкинли диатермия, новокаин билан электрофорез, Щербак буйича гальваник ёка тавсия этилади.

        5. Овкат билан аспирация кузатилганда нафас йулларининг санацияси ва антибактериал терапия утказилади.

        6. Танлов даво хисобланади: металлик дилятатор ёки хаво билан кенгайтираладиган эластик баллон ёрдамида кизилунгачнинг кардиал кисми кенгайтирилади.

Гастроэзофагеал рефлюкс касаллигининг давоси


1. Хаёт тарзини узгартириш: уйку факат бошни камида 15 см баландликдаги уйку; чекиш ва алкоголь вос кечиш; озиш; огир ишларни килмаслик.

  1. Овкат тартибини ва хусусиятини узгартириш; куп, кечаси овкатланмаслик, овкатдан кейин ётмаслик; ёгли, аччик овкат-лардан, кофе, газли ичимликлардан, сарик егдан вос кечиш.

  2. Антацид дори воситалар: маалокс, фосфалюгель, алмагель, гастал, сукральфат ва х.к.. Топалкан 2 таблеткада 3 махал, 40 дакика овкатдан олдин тавсия килинади.

  3. Кизилунгач шилик каватини резистенлигини яхшилаш:

Вентер (сукральфат) 0,5 г 4 махал 1 кунда, 1-1,5 соат овкатдан кейин тавсия этилади.

  1. Кизилунгачга ут (сапро) ташланяпган булса урсодезоксихол кислота 250 мг кечасига ёки холестирамин (1 чой кишиги 1 стакан сувда эритилиб 3 махал) билан даво тавсия килинади.

  2. Н2 гистамин рецепторларнинг блокаторлари билан даво:

Ранитидин 150 мг 2 махал; фамотидин 20 мг дан 2 махал.

  1. Протон помпа ингибиторлари билан даво: омепразол 20 мг дан 2 махал.

  2. Прокинетик билан даволаш: бетанехол 25 мг дан 3 махал, 30 дакика овкатдан олдин (ножуя таъсирлари - бронхоспазм, коринда огрик, ошкозон секрециясини ошириши, сийдик пуффаги спазми хисобига кам тавсия этилади). Метоклопрамид (церукал) 10 мг дан 3 махал, зо дакика овкатдан олдин (ножуя таъсирлари- уйкучанлик, кузгалувчанлик, галакторея). Цизаприд ёки мотилиум 10 мг 4 махал 1 кунда.

  3. Рецидивга карши даво: юкоридаги дори воситалар гурухлари ушлаб турувчи дозада

  4. Хирургик даво

Функционал диспепсиянинг давоси
1.Нерв-рухий омилларни ва стресс вазиятларни бартараф этиш, ишда ва уйда муомилаларни меъёрга келтириш, иш ва дам олиш тартибини саклаш

  1. Психотерапия, гипнотерапия.

  2. Тез-тез, таксимланган, кам микдордаги овкат истеъмол килиниши

  3. Чекиш ва алкоголдан вос кечиш, ностероид яллигланишга карши дори воситаларни кабул килмаслик.

  4. Антацид ва Н2 гистамин рецепторлар блокаторларини кабул килиш

  5. Антихеликобактер терапиясини утказиш.

  6. Прокинетик (церукал, реглан, мотилиум) кабул килиш.

Янги прокинетик цизаприд (препульсид, координакс)холинергик тизимига таъсир курсатади, ацетилхолин хосил булишини фаоллаштиради (холинергик таъсир), шу ватни узида кизилунгачни мушак каватининг нейронларида жойлашган серотонин рецепторларини хам фаоллаштиради. Цизаприд метоклопрамиддан купрок кизил унгачни пстки сфинктерини тонусини оширади, кизилунгач харакатларини кучайтиради, гастроэзофагеал рефлюксини камайтиради, кизилунгач ичидаги рН курсаткичларини меёрга келтиради, меъда, ингичка ичак кискарувчанлигини оширади.
Шу вактни узида цизаприд ошкозон шираси секрециясини оширмайдива марказий нерв тизимига таъсир курсатмайди ва конда пролактин микдорини оширмайди.
Цизаприд 5-10 мг бир кеча кундузда 3-4 махал овкатдан олдин буюрилади. Функционал диспепсияларида бошка прокинетиклар самара бермаганда цизаприд ижобий терапевтик таъсир курсатади. Айникса цизаприд рефлюкс ухшаган, дискинетик ва носпецифик функционал диспепсияларни турларида яхши самара беради.
Кизил унгач харакат фаолияти бузилишларининг давоси
1 Ошкозон-ичак харакатларига таъсир килувчи дори воситалар
а/ ошкозон - ичак харакатларини кузгатувчи дори воситалар (прокинетиклар): ацетилхолинэстеразани камайтурувчи- фихстигмин салицилат - 0,5-1,0 мл 0,1% эритма тери остига, галантамин 0,25-1,0 мл 1% эритма тери остига ёки прозерин 1,0 мл 0,05% эритма тери остига 1 кунда 1-2 махал. Дофамин носелектив антогонистлари - Метоклопрамид 10 мг 1 кунда 3-4 махал ичгани 4-12 хафта давомида ёки 10 мг парентерал 1-2 кун давомида. Кунгил айнашда, кусишда, кабзиятда кулланилади. Ножуя таъсирларидан энг хавфлиси ёмон сифатли нейролептик синдром. Тана харорати кутарилиши, мскуллар ригидлиги, эс-хуши йуколиши, уткир дистония, паркинсонизм кузатилиши мумкин.
Домперидон (мотилиум) - кизилунгач харакатларини кучайтиради, ошкозон кискарувчанлигини оширади. Сапро (ут) рефлюксини бартараф этади. Йогон ичак харакатларини хам яхшилайди. Рефлюкс эзофагитда, функционал диспепсиясида, йугон ичак таъсирчанлик синдромида, кандли диабетдаги сохта обстуктив синдромида тавсия этилади. Цизаприд 5-10 мг 1 кунда 3-4 махал овкатдан олдин. Эритромицин ошкозон бушашини яхшилаш максадида кулланилади. Ножуя таъсири кунгил айнаш, корин дам булиши.
б) Ошкозон - ичак харакатларини пасайтирувчи дори воситалар:
Антихолинэргик дори воситалар - атропин 0,5-1,0 мг 1 кунда 1-2 махал.
Кальций каналлари блокаторлари - нифедипин 10-20 мг 1 кунда 3-4 махал.
Нитратлар. Опиатлар (кодеин). Лоперамид (имодиум) 4 мг (2 таблетка).
Кизилунгач дискинезияси билан кечадиган асосий касалликлар давоси
Дисфагияларда асосий касалликлар давоси кулланилади.
Кизилунгач диффуз спазмининг давоси
Седатив дори воситалар (валериана, пустырник, корвалол, бромидлар). Транквилизаторлар (диазепам - 5-10 мг ёки феназепам 0,25-0,5 мг 2-3 махал). Нейролептиклар (френалон 5-10 мг 1-2 махал). Антидепрессантлар (амитриптилин ёки азафен 6,25 - 12,5 мг 2 махал).
Кальций антогонистлари: верапамил 40 мг ёки нифедипин 10 мг 1-2 таблетка 2-3 махал.
Антихолинергик дори воситалар (атропин 0,1% 1,0 тери остига, белладонна экстакти 10-20 мг ичгани).
Антиспастик дори воситалар (но-шпа 40 мг 2-3 махал).
Нитратлар (нитроглицерин 0,5 мг 2-3 махал).
Кизилунгачни буж ёрдамида кенгайтириш тавсия этилади.

Download 282.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling