Ўзбекистон республикаси транспорт вазирлиги тошкент давлат транспорт унверситети “Қурилиш” факултети

Бажарди:
Қабул қилди:


Лаборатория иши № 2
Мавзу: Битумнинг юмшаш ҳароратини аниқлаш

Керакли жиҳозлар:	“Халқа ва шар” асбоби, 4 та халқа, 4 шар, термометр, секундомер, шиша ёки металл пластинкалар, пичоқ, стакан, глицерин, декстрин, пинцет, дистилланган сув, иситиш манбаи (электр плита ёки газ горелкаси), 0,7 мм ли элак.
		2.1.-расм. Халқа ва шар асбоби 1 – шиша идиш; 2 – пастки пластинка; 3 – устки пластинка; 4 – қопқоқ; 5 – термометр; 6 – стержен; а – умумий кўриниш; б – тажриба олдидан битум суртилган пўлат халқа устига ўрнатилган пўлат шар; в – тажриба сўнгида юқори ҳарорат остида пўлат халқа ичидаги битум устига ўрнатилган пўлат шар оғирлиги остида эриб тушиши.

Синовга тайёрлаш
Лаборатория ишининг синов усулларини ГОСТ 11506 га асосан бажарилади. Битум +160 ⁰С ҳароратда қиздириб, доимий равишда аралаштириб туриш йўли билан сувсизлантирилади. Сўнгра № 0,7 мм элакдан ўтказилади, ҳаво пуфакчалари йўқолгунча аралаштирилади. Шиша ёки металл пластинка устига 4 та халқа ўрнатилади. Пластинка юзасига глицерин + декстрин (3:1) аралашмаси сурилади. Сўнгра халқаларнинг ичига битум қуйилади ва хона ҳароратигача, яъни 25 ºС гача совутилади. Халқалардаги битумлар совугандан сўнг халқа қирраси бўйлаб иссиқ пичоқ билан қирқиб текисланади ва 10 минут давомида сувли идишга солиб ҳарорти +5 ºС гача яна совутилади.
Синов ўтказиш
Битумли халкалар асбобнинг махсус штативига ўрнатилади, халқадаги битум ўртасига пўлат шарлар ўрнатилади. Термометр асбобнинг махсус жойига халқалардаги битумнинг таг юзаси билан баробар тарзда ўрнатилади.
Ишчи ҳолатга келтирилган асбоб ҳарорати +5 ºС бўлган дистилланган сув қуйилган стаканга туширилади, бунда стакандаги сувнинг баландлиги 76 мм.дан кам бўлмаслиги керак.
Сўнгра стаканни иситиш манбаига қўйиб ҳарорат минутига +5 º С дан ошириб боришини 3 минут давомида кузатиб, ҳарорат минутига +5 º С дан ошини таминлаймиз. Бунинг натижасида битум юмшаб бораверади ва шарлар ўз оғирлигининг босими остида битумдан ўтиб асбобнинг назорат дискига бориб тушади. Ушбу вақтдаги ҳарорат битумнинг юмшаш ҳарорати деб қабул қилинади. Битумнинг юмшаш ҳарорати сифатида шарларнинг назорат дискига теккандаги ҳароратларининг ўртача қиймати қабул қилинади. Битумнинг юмшаш ҳарорати бўйича синов усулидан олинган натижа ГОСТ 22245-90 да берилган (Таблица 1) талаблар бўйча битум маркалари бўйича қўйилган талабларга мослиги текширлади.
Битумни юмшаш ҳарорати____________ ºС га тенг.