¤збекистон респуликаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

Mexanik shamollatish.
Mexanik shamollatish sistemalarida havoning harakati ventilyatorlar bilan yuzaga keltiriladi. Avvalo aytganimizdek mexanik ventilyasiya turli bo’lib: havo beruvchi, so’rib oluvchi va ikkovi birgalikda qo’llanadi.
a) Havo beruvchi sistema odatda quyidagi elementlardan tashkil topadi:
1-toza havo qabul qiluvchi shaxta. Binodan tashqariga, havodagi zararli moddalar kam joylarga Hrnatiladi; 2-havo tozalovchi filtr; 3-havoni isitib beruvchi asbob-kalorifer; 4-ventilyator; 5-havoni ish joylariga tarqatib beruvchi kallaklar.
b) Havoni so’ruvchi sistema odatda quyidagi elementlardan tashkil topadi:
6-ifloslanganhavoni so’ruvchi teshikli kallaklar; 7-havoni chang va gazlardan tozalovchi moslama; 8-havoni chiqarib yuboruvchi shaxta tomning eng baland nuqtasidan kamida 1-1,5 m balandilikda Hrnatiladi. 8- havo kanali.
Shamollatishning bu usulida toza havo xonaga eshik va derazalarning tirqishlaridan va konstruksiyadagi zichsihliklardan kirganligi uchun ish joylarida yelvizaklar hosil qilishi mumkin, bu esa ishchilarning shamollashiga va kasal qilishga olib keladi. Bu ushbu sistemaning kamchiliklaridan biridir.
v)Havo beruvchi va so’ruvchi sistema ko’proq qo’llanadi.

Qayta ishlatishga, tarkibida zararli moddalari bHlmagan xonalardangina olish mumkin. Bunda berilayotgan havoda zararli moddalar konsentrasiyasi YQBK ning 30%dan oshmasligi kerak. Bundan tashqari sex havosida kasallik tarqatuvchi bakteriyalar, viruslar vasezilari noxush xidlar bo’lganda uni xam qayta ishlatib bo’lmaydi.

Ventilyatorlar - ma’lum havo bosimi qiluvchi va havoni xarakatga keltiruvchi mashinadir. Ularning ikki turi keng tarqalgan - Hq bHylab yo’naltiruvchi va markazdan qochma turlari.
Ventilyatorlar xarakatga havo tarkibida turli tuman kislota, ishqor, portlovchi. Hyuvchi moddalar chang Bug’ va gaz xolatida aralashgan bo’lishi mumkin. Shuning uchun havoning tarkibiga qarab xar-xil konstruksiyada va ma’lum materiallardan yasaladi:
a) Toza va kam changli havo uchun (100 mg/m³ gacha) muljallangan odatdagidek bajarilgan;
b) Zanglamaydigan qilib bajarilgan - agressiv tarkibli havolarni xarakatga keltiradi.
v) Uchqun chiqmaydigan qilib bajarilgan -portlovchi aralashmalarni (vodorod, asetilen) xarakatga keltiradi.
g) Changli havoni (100 mg/m³ dan ko’p) xarakatga keltirish uchun mHljalangan.
Hozirgi paytda sanoat, turli tipdagi Hq bHylab yo’lnaltiruvchi (MS, S3-0,4) va markazdan qochma (S4-70, S4-76, S8-18, SP7-40 va x.k.) ventilyatorlar chiqarmoqda.
Ejektorlar.
Juda agressiv muhitni, zarbadan emas xatto ishqlanish natijasida xam portlab ketishi mumkin bo’lgan changlarni yoki yengil alangalanuvchi portlpsh xavfi mavjud (asetilen, efir va boshqa) gazlarni xonadan so’rib olishda ejektorlar ishlatiladi.
Ejektorning ishlash prinsipi kuyidagichadir. Havosi shamollatilishi kerak bo’lgan xonadan tashqarida joylashgan kompressor yoki ventilyator orqali elektor ichiga quvur Idan va kallak 2 dan havo purkaladi. Undan tezlikda chiqqan havo kamera 3da manfiy bosim xosil qiladi natijada xonadan ifloslangan havo ejektor ichiga sHriladi.
Konfkzor 4 va ejektorning siqiq bHyni 5da ejektorlovchi va ejektrlanuvchi havo aralashadi. Diffuzor 6 dinamik energiyani statik energiyaga aylantirish havo tezligini pasaytirish uchun xizmat qiladi. Ejektorlarning kamchiligi FIKning kamligidadir (0,25).