Ўзбекистон тарихи мавзу: Ўрта Осиё ҳалқлри ҳаётида

Юсуф Хос Ҳожиб 


Юсуф Хос Ҳожиб (ХI аср). унинг таржимаи ҳоли, туғилган 
йили ва ҳаёти тўғрисида ёзилган бирон-бир асар сақланиб 
қолмаган. У Қорахонийлар сулоласининг пойтахти 
Баласоғунда туғилган ва шу ерда ижод этган. Ҳозирги 
кунда Юсуф Хос Ҳожибнинг 
“Қутадғу билик”-”Бахт-
саодатга бошловчи билим”
 
деб номланган дидактик, 
бадиий-фалсафий асари бизгача етиб келган бўлиб, бошқа 
асарлари маълум эмас. 
 
“Қутадғу билиг” асарида билим ҳақидаги алоҳида боб 
бўлиб, унда билимдан ҳеч бир зиён бўлмаслиги, у 
кишиларга фақат фойда келтириши мумкинлиги, 
кишиларга билим қадр-қиммат, ҳурмат ва эҳтиром 
келтириши мумкинлигини айтиб ўтади. Шунингдек, 
асарда марказлашган давлатни мустаҳкамлашга 
қаратилган низоларга чек қўйиш каби ўша давр учун 
жуда катта аҳамиятга молик бўлган масалаларга ҳам 
алоҳида эътибор берилади.

---

Маҳмуд Қошғарий 
Маҳмуд Қошғарий
фаолияти билан бевосита 
шуғулланувчи олимларнинг фикрича бу зот 1029-
1038 йиллар орасида Қашғарда туғилган. У ўзига 
тўқ, зиёли оиладан бўлиб, Қашғарда яхши билим 
олади. Ҳатто у Бухоро ва Нишопур шаҳарларида ўз 
билимларини кенгайтириб катта-катта олимлар 
билан суҳбатда бўлади. Маҳмуд Қошғарий яшаб 
ижод этган йиллар Қорахонийлар давлатининг 
гуллаб-яшнаган даврига тўғри келади. Маҳмуд 
Қошғарий жуда кўп сафарларда бўлади ва ўзининг 
асарлари учун бой маълумотлар тўплайди. Кўп 
йиллик изланишлар натижасида 
“Девони луғати 
турк” ва “Жавоҳири
-
наҳв” “Турк тили 
синтаксиси асослари”
асарларини ёзади.

---