Бир вақтлар арабларга қаршилик кўрсатган
маҳаллий зодагонлар имтиёз олиш ва уни
сақлаб қолиш учун араб тилини мукаммал
ўрганишга мажбур бўлди. Араб тили маданий
ҳаётда ва илмий ишларда ҳам қўлланилди, у
тилда илмий асарлар ёзилди. IX аср ва Х
асрнинг бошларида Моворауннахрда форс
тилида сўзлашувчи аҳолиси ўз она тилида
ёзмаган бўлса, Х аср ўрталарига келиб вазият
ўзгарди ва бизгача жуда кам ўзгарган холда
етиб келган тожик-форс адабий тили
адабиётда, айниқса поэзияда кўп қўлланила
бошлади. Сомонийлар даврида форс тили
асосан давлат тили сифатида қабул қилинган
эди. Бу даврда тожик классик адабиёти
вужудга келди. динга алоқаси бўлмаган
расмий хужжатлар асосан шу тилда олиб
борилар эди.
Қадимги сўғд тили, аста-секин ўз аҳамиятини йўқотиб,
кейин бутунлай йўқ бўлиб кетди. Моворауннаҳр ва
Хуросонда форс тилидаги адабиёт майдонга келишига
қарамасдан араб тили фанда ҳам, адабиётлар ҳам катта
роль ўйнар эди. Ўрта Осиёлик Саол Ибннинг
“Ятиматул дахр”
номли арабча асарида
кўрсатилишича, ўша вақтда Бухоро,Хоразм ва
Хуросонда яшаб араб тилида ёзган 119 та шоир бўлган.
Кўрсатиб ўтилган шоирларнинг кўпчилиги амирлар,
вазирлар, лашкарбошилар ва бошқа олий табақа
вакилларидан иборат эди. Бундан араб тилида ёзган
шоирларнинг юқори расмий доиралар билан
алоқасини ҳам кўриш мумкин улар араб тили юнон
фалсафаси ютуқлари ва илм-фаннинг ютуқлари билан
танишиш имкониятларини берди. Ўрта Осиёда ҳамма
ҳам араб (айниқса, маҳаллий аҳоли) тилини
Do'stlaringiz bilan baham: |
