Ózbekstan respublikasí informaciyalíq texnologiyalarí HÁm kommunikaciyalarín rawajlandíRÍw ministrligi muhammed al-xorezmiy atíndaǵÍ tashkent informaciya texnologiyalari universiteti nòkis filialí

Wimax tarmaǵınıń parametrlerin izertlew 
WiMAX (anglichan: Worldwide Interoperability for Microwave Access) — 
texnologiyasın rawajlanıwı hám de eliriwi ushın 1999 -jılı IEEE 802. 16 bazası 
qasında WiMAX-forum tashkil etilgen edi. Forumǵa Nokia, Harris Corporation, 
Ensemble, Crosspan hám de Aperto sıyaqlı ataqlı kompaniyalar qosıwǵan. 2005-jıl 
may ayına kelip bul forumda 230 dan artıq urıs qatnasıwshısılardı birlestirgen. Sol 
jılıyoq WSIS (World Summit az waqıt Information Society) tárepinen WiMAX 
texnologiyasına tómendegi maqset hám wazıypalardı qoyǵan. 
WiMAX járdeminde kishi awıllar, uzaq regionlarda information hám de 
kommunikatsion texnologiyalardı rawajlandırıw (kóplegen shet aymaqlarda telefon 
hám de kabel tarmaqlardıń ulıwma joqlıǵın esapqa alǵan halda ). 
WiMAX járdeminde jer sharınıń yarım xalqın information hám de 
kommunikatsion texnologiyalarǵa joldı ashıw. 
WiMAX texnologiyası islew principleri: WiMAX sisteması eki tiykarǵı bólekten 
ibarat. 
WiMAX baza stansiyası (joqarı qabatlı ımaratlar yohud arnawlı ústinga ornatılıwı 
múmkin). 
WiMAX qabıllaǵısh (qabıllaǵıshlı antenna, PC card yamasa sırtqı kartalar form 
faktorı tiykarında ). 
Baza stansiya hám de paydalanıwshı qabıllaǵısh apparatı aralıǵindaǵı baylanısıw 
tómen chastotalı diapason (2-11 GHz) arqalı ámelgem asıriladı. Bunday baylanısıw 
eń jaqsı sharayatlarda 20 Mb/s tezlikte maǵlıwmat uzatıwǵa múmkinshilik beredi 
hám tuwrıdan-tuwrı signal kóriwdi talap etpeydi. 

---

 Sonı esta saqlaw kerekki, WiMAX texnologiyası tekǵana „so'nggi milya“, bálki 
regional tarmaqlar (ofis hám de rayonlar ) ni bir biri menen bólewde biymálel 
qóllaw múmkin. 
Qońsılas baza stansiyaları menen OYCh (oǵada joqarı chastota 10 -66 GHz) 
tuwrıdan-tuwrı radioaloqa rejiminde turaqlı baylanısıw ornatıladı. Bunday 
baylanısıwlar 120 Mb/s tezlikte maǵlıwmat almaslaw imkaniyatın beredi. Álbette 
baza stansiyalarınıń tuwrıdan-tuwrı kóriw arqalıǵana bir biri menen maǵlıwmat 
almasınıwı bul WiMAX dıń minus tárepi. Lekin joqarı qabatlı ımaratlarda jay 
alǵan baza stansiyalarına ne da joqarıda bir-biri menen baylanısıwǵa orada tosıq 
bóle alardı. 
Hár bir baza stansiyası joqarı polosali operativ baylanısıw arqalı (T3 hám soǵan 
uqsas ) provayder menen turaqlı baylanisıp turadı. Bunıń menen júklenbeni uyalı 
baylanıs tapologiyasi tiykarında teń baza stansiyalarına bólistiriw múmkin. 
IEEE 802. 16 tarmaǵı strukturası ádetiy mobil baylanıs tarmaǵına uqsap ketedi. 
Bul jerde de baza stansiyaları 50 Km radiusda hizmat kórsete aladı. 
WiMAX texnologiyası : WiMAX dıń islew rejimleri. 
WiMAX de tómendegi rejimler bar. 
Fixed WiMAX — fiksatsiyalangan baylanıs
Nomadic WiMAX — seanslı baylanıs
Portable WiMAX — jılısıw rejimindegi baylanıs
Mobile WiMAX — mobil baylanıs. 
Fixed WiMAX fiksatsiyalangan baylanıs 10 -66 GHz chastota diapazonın 
isletedi. Bul chastotalı diapason kúshli sóniw sebepli uzatıwshı hám de 
qabıllaǵıshlardıń tuwrıdan-tuwrı bir birine kóriw arqalı signal uzatıwdı talap etedi. 

---

Basqa tárepden bolsa bul chastotalı diapazon radioaloqadagi eń tiykarǵı mashqala 
bolǵan signaldıń kópnurli tarqalıwın aldın aladı hám signal uzatıw tezligin 120 
Mb/s ge shekem eliriwine alıp keledi. 
Nomadic WiMAX. Seanslı baylanıs arqalı paydalanıwshı biymálel orından 
jayǵa kóship júriwi hám de baylanıstıń úzilgen jayınnan ulanib, paydalanıwda 
dawam etiwi múmkin. Bul rejim tiykarlanıp portative qurılmalar ushın keń 
qollanıladı. 
Portable WiMAX. Portable rejiminde paydalanıwshınıń baza stansiyalar 
arasında baylanıstı uzmagan halda avtomatikalıq túrde jalǵanıwı múmkinshiligi 
bar. Lekin bul rejimde paydalanıwshınıń orından-jayǵa kóshiw tezligi 40 km/soat 
den aspawı kerek. Tuwrı, bul rejimnen qalada paydalanıw múmkin, lekin 
avtomobillerde paydalanıw azmaz mashqalanı tuwdıradı. 
Mobile WiMAX. 802. 16 e-2005 standartında islep shıǵılǵan bolıp, 
paydalanıwshınıń orından-jayǵa kóship júriw tezligin maksimal 120 km/soatgacha 
bolǵanda sapalı baylanıstı támiyinley aladı. Mobile rejimdiń jetiskenliklerin 
tómendegi keltirilgenler arqalı sanap ótiwimiz múmkin. 
Kóp nurli signal tarqalıwı hám de jeke ırkinishlerge sabırlılıǵı. 
Kanaldıń joqarı ótkezgishligi. 
Time Division Duplex (TDD) texnologiyası járdeminde assimetrik traffikni qayta 
islep, kanallardıń estafeta formasındaǵı sessiyasi arqalı antenalarning basqarıwdı 
ańsatlashtiradi. 
Hybrid-Automatic Repeat Reqest (H-ARQ) texnologiyası bolsa paydalanıwshınıń 
operativ orından-jayǵa kóshiwindegi baylanıstı stabilligini tamillab beredi. 

---

 Júklenbediń úlkenliginde de paydalanıwshı apparatınan kanaldıń joqarı tezlikten 
eń maksimal dárejede paydalana alıwı. 
Kútiw rejiminde energiyanıń minimal dárejedegi sarp etiw ǵárejeti 
Network-Optimized Hard Handoff (HHO) texnologiyası kanaldan kanalǵa 
jalǵanıw daǵı waqtın 50 millisekund hám odan kem waqtın qurawında. 
Multicast and Broadcast Service (MBS) texnologiyası DvB-H, MediaFLO hám de 
3 GPP E-UTRA fuksiyalarini ózinde jıynaǵanı. 
Smart Antenna texnologiyası kanallar arasında sessiyalarning jalǵanıwında 
subkanallar hám de estafeta formasındaǵı jiberiwdi támiyinleydi. 
Fractional Frequency Reuse texnologiyası kanallardıń qayta islewindegi minimal 
joytıwlardı basqara alıwdı támiyinleydi