Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi berdaq atíndaǵÍ qaraqalpaq mámleketlik universiteti janíndaǵÍ pedagog kadrlardí qayta tayarlaw hám olardíŃ QÁNÍgeligin jetilistiriw aymaqlíq orayí

1. Muyesh ham doģa tusiniklerin ulıwmalastırıw

Baģıtlanģan kesindiniń dáslepki hám aqırģı noqatları parıq qılģanlıģı sıyaqlı múyesh hám sheńber doģası túsiniklerin ulıwmalastırıwda da múyeshtiń hámde doģanıń dáslepki hám aqırģı (tárepleri) noqatları parıqlanıp turadı. Kópshilik jaģdayda, sheńberdiń doģaların dóńgelek doģaları dep te júrgiziledi.

Tegislikte nurınıń dáslepki jaģdayın belgileymiz hám onı múyeshtiń dáslepki tárepi dep, noqattı bolsa doģanıń dáslepki noqatı dep ataymız. Bul nurdı noqat átirapında bazıbir jaģdaydı iyelegenshe aylantıramız. Nátiyjede noqat dóńgelek doģasın sızadı. Aylanıwshı nurdıń aqırģı jaģdayın múyeshtiń sońģı tárepi, noqattı bolsa doģanıń aqırģı noqatı deymiz. Noqattıń kórsetilgen baģıtında aylanıs háreketinen payda bolģan figuraģa ulıwmalasqan dóńgelek dep ataladı. noqat ulıwmalasqan dóńgelek doģasınıń baslanģısh noqatı, noqat bolsa onıń aqırģı noqatı boladı. Ulıwmalasqan dóńgelek doģa eki noqat arqalı belgilenedi hám birinshi orında onıń baslanģısh noqatı turadı hám yamasa kórinisinde belgilenedi (1-súwret). hám doģalar hár qıylı bolıp, olardıń baģıtları qarama-qarsı boladı.

1-súwret.

Múyeshtiń ushı dep atalıwshı noqattan shıģıwshı eki nurdan payda bolģan tegis figura ulıwmalasqan múyesh delinedi. Bunda bul nurlardan qaysısın birinshi (múyeshtiń dáslepki tárepi) hám bul nurdı ekinshi nur menen (múyeshtiń sońģı tárepi) ústpe-úst túskenshe qanday baģıtta aylandırılıwı da kórsetilgen bolıwı kerek.

2-súwret.
Tegislikte saat tiline qarsı baģıt oń baģıt, saat tili boyınsha bolģan baģıt teris baģıt dep qabıl etiledi (2- súwret).