Ózbekstan RespublikasÍ JoqarÍ hám orta arnawlÍ bilimlendiriw ministrligi berdaq atÍndaǵÍ Qaraqalpaq mámleketlik universiteti Dene tárbiya hám sport shınıǵıwlarınıń

III–bap. Sportta háreket qábilyetin rawajlandiriw
Hareket uqipliliǵin rawajlandiriwda sport shiniǵiwalarinin áhmiyeti.
Sport shiniqtiriw , dene tarbiya qurallarin toliǵi men paydalanadi (dene shiniǵiwlari) tabiyattin kushleri, gigenaliq derekleri) hám dene tarbiyani toligi men sporttiń turi boyinsha shiniqtiriwda paydalanatugin dene shiniǵiwlari birdey mazmunga iye emes. Soniń ushinda dene shiniǵiwlari όzlerinin turi boyinsha ush toparga ajratiladi: jaris (yamasa tikarǵi) arnauli tayarliq hám uliuma tayarliq).
Jaris shiniǵiwlari - sportshinin kaniygeligine baylanisti bir-eki jaris shiniǵiwlari beriliui mu’mkin (mis: kiska araliqka juuiratuginlar u’shin, kiska araliqka juuiriu), gimnastlar u’shin-alti turi boyinsha gimnastikaliq shiniǵiw (shestyo bor`e). Barliq jaris shiniǵiwlari arnauli jaris kagiydalarina tiykarlanip orinlaniui tiyis.
Arnawli - tayarliq shiniǵiwlari kόp topar shiniǵiwlardi όz ishine aladi:
1. Jardemshi shiniǵiwlar.
2. Tayarliq shiniǵiwlari (dene tarbiya kurali degen temada berilgen)
3. Jaris shiniǵiwlari bolip beriledi (elnmentleri, kombinatsiya t.b.)
4. Hár kiyli jagdayda jaris shiniǵiwlari beriledi. (jardemshi árakterde beriledi)
5. Aralas shiniǵiwlar.
Arnauli tayarliq shiniǵiwlari shiniqtiru jumisiniń uaziypasina sáykes tańdap alinadi. Misali: jana háreket kόzgalisin u’yrenu kezinde jardemshi shiniǵiwlar paydalanadi, al mausim araliqlarinda uksas shiniǵiwlar, jumis iskerligin saklap turiu u’shin paydalaniladi.
Kόrsetilgen maqset hám sháriyatlarǵa juwap oni ámelge asiriwda shuǵillaniwshilardiń jasi, sawliǵi, fizik tayarliǵi, shuǵillanilatuǵin kásipi esapqa alinadi hám fizik tárbiyada aniq waziypalar sheshiledi.
A) Adam organizminiń forma funktsiyasin garmonik rawajlandiriw fizikaliq qábiletti hár tárepleme kámillike jetkiziw, sawliǵin bekkemlew hám jámiyet aǵzasin uzaq όmir kόriwin támiynlewge jόnelis beriw;
B) Όmirlik záru’r háreket sheberliklerin hám kόnlikpelerin, ku’ndelik turmista kerek bolatuǵin fizikaliq mádeniyatqa tiyisli bolǵan arnawli bilimlerdi rawajlandiriw.
V) Hár tárepleme fizik rawajlandiriw ushin fizikaliq sipatlarin tárbiyalaw
Insan fizik tárbiyasi maqset hám waziypasi oniń basqa tárbiya protsessi menen baylanisliliǵi sondaǵana tiyisli dep tu’siniledi, bul uliwmaliq ob`ektiv harakterde boladi hám fizikaliq tárbiya protsessinde nizamli jόnelis beredi.