Ózbekstan respublikasi awil xojaligi ministrligi. Qaraqalpagstan awil xojaligi háM

Juwmaqlaw 
Juwmaqlap aytqanda qan qizi kórinisinden júdá shıraylı hám beozor kóringen 
xonqizi tiykarınan, jırtqısh qo'ng'izlar shańaraǵına tiyisli. Onıń denesin uzınlıǵı 3-7 
millimetr, ústi dombıq kóriniste boladı. Kópshilik xonqizilar jaqtı tusda, 
ustqanotlarida sızıq hám daqların kóriw múmkin. Ózbekstannıń dıyxanshılıq 
aymaqlarında qo'ng'izlarning 40 qa jaqın túrleri bar. Dúnyada bolsa, olardıń 2 mıńǵa 
jaqın túrleri anıqlanǵan. Xonqizi toq sarı reńli máyekiniń 20 -25 donasini bir orında 
top-top etip qóyadı hám sol tárzde kópayadi. Onıń serharakat qurti tiykarlanıp 
ósimliklerde turmıs keshiredi. Xonqizining kópshiligi jırtqısh entomofag (shıbın-
shirkeylerdi yeydigan shıbın-shirkeyler) esaplanadı. Qo'ng'iz hám lichinkalari 
tiykarlanıp, ósimlik bıytları, órmekshikanalar, koksidlar, japıraq búrgeleri, kanalar 
hám basqalar menen azıqlanadı. 
Bul shıbın-shirkeydiń awıl xojalıǵında paydası júdá kóp. Ósimlikler hám 
eginler ushın paydalı bolǵan xonqizilar: jeti noqatlı hám eki noqatlı, noqatlı 
stetoruslar esaplanadı. Jeti noqatlı hám eki noqatlı xonqizilar shira, trips sıyaqlı 
zıyanlı shıbın-shirkeylerdi jeb kún keshiredi. Noqatlı stetorus bolsa órmekshikanani 
yeydi jáne onı sanın kemeytirip payda keltiredi. Barlıq ósimlikler ushın zıyanlı 
bolǵan shira, trips, órmekshikana sıyaqlı shıbın-shirkeyler sanı mine sol úsh túrdegi 
xonqizi qo'ng'izlari sebepli azayadı hám sondaǵana eginlerdi hám ónimdi saqlap 
qalıw múmkin. Odan ósimliklerdi zıyankeslerden biologiyalıq qorǵaw usılında 
paydalanıw múmkin. Bir dana xonqizi qo'ng'izi bir kúnde 50-100 danege shekem, 
lichinkasi bolsa 85 danege shekem shırınjanı yeydi. Onıń ushın qo'ng'izlarni jıynap, 
ósimlik bıytları koloniyasiga qoyıp jiberiledi. Xonqizi qo'ng'izlarini so'ruvchi 
zıyankeslerge qarsı 1:20 koefficientte tarqatılsa, ximiyalıq qurallardan 
paydalanmaslik da múmkin. 
Biraq barlıq xonqizi qo'ng'izlarni da paydalı dep bolmaydı. Respublikamızda 
palız xonqizi (Epilachna chrysomelina F) hám 19 noqatlı láblebi xonqizi (Bulae 
lichatchovi) lar bar, olar egin-mutqa zálel keltiredi. Bunıń aldın alıw hám zıyankes 
xonqiziga qarsı gúresiw ushın qánigeler usınıs etken ximiyalıq preparatlarni qóllaw 
kerek. Keri jaǵdayda, ósimlikler, eginler nobud boladı. 

---

14