Мавзу: «KVANT BIOFIZIKASI ELEMENTLARI» - Ma’ruzachi : b.f.n. Cho‘liyev I.N.
- Mikrozarrachalar (elementar zarrachalar, atomlar, molekulalar, yadrolar) va ulardan tashkil topgan sistemalarning harakat qonunlarini bayon etish usulini ifodalovchi zamonaviy nazariya kvant mexanikasi deyiladi. Kvant mexanikasining vujudga kelishida mikrozarrachalar to‘lqin xossalarining ochilishi muhim bosqich bo‘ldi. Zarrachalarning to‘lqin xossalari haqidagi g‘oya dastlab gipoteza tarzida fransuz fizigi Lui de Broyl tomonidan bayon etilgan edi (1924 yilda). Fanning taraqqiy etib borishi bilan kvant mexanikasida kashf etilgan qonuniyatlar biologik tizimlarda ham o‘rganilishi natijasida kvant biofizikasi biofizika fanining bir bo‘limi sifatida shakllandi.
- Xulosa qilib aytganda, kvant biofizikasi biologik makromolekulalardagi elektron struktura tuzilishini bu molekulalarda almashinishi va moddalarning qo‘zg‘algan holatida energiya almashinish qoidalarini o‘rganadi. Kvant biofizikasida quyidagi masalalarni o‘rganishga e’tibor qaratiladi:
- molekuladagi elektronlar tuzilishi va joylashishi;
- biologik molekulaning donor-akseptor xossalari;
- moddadagi nur yutilishidagi elektron almashinuvi;
- erkin radikallar xossalarini va erkin radikalli jarayonlar mexanizmini;
- elektron qo‘zg‘algan holatdagi biokimyoviy reaksiyalarda energiya almashinuvida kimyoviy lyuminessensiya mexanizmini o‘rganish va boshqalar.
- Vodorod atomidagi elektron holatini bayon etuvchi kvant sonlaridan murakkab atomlarning ayrim elektronlari holatini taqribiy xarakterlashda foydalaniladi. Ammo bu holda hech bo‘lmaganda, murakkab atomlarning vodorod atomidan 2 ta muhim farqini hisobga olish lozim: 1) murakkab atomlarda elektronlar energiyasi ularning o‘zaro ta’sirlashishi natijasida faqatgina n ga emas, l ga bog‘liq bo‘ladi; 2) farqlanish Pauli prinsipi bilan bog‘liqdir. Bu prinsipga asosan, atomda 4 ta bir xil kvant soniga ega bo‘lgan ikki va undan ortiq elektronlar bo‘lishi mumkin emas.
- Normal holatga mos keluvchi elektron konfiguratsiyalari hosil bo‘layotgan paytda atomning har bir elektroni minimal energiyali bo‘lishga intiladi. Agarda Pauli prinsipi bo‘lmaganda edi, u holda barcha elektronlar eng pastki energetik sathda joylashgan bo‘lar edi. Aslida esa, ba’zi istesnolardan tashqari, elektronlar asosan vodorod atomi uchun 10.1-jadvalda ko‘rsatilgan holatlar ketma-ketligini egallaydi.
- 10.1-§. Murakkab atomlarning elektron qobiqlari.
Do'stlaringiz bilan baham: |
