Ўзвекистон республикаси олий ва ўрта


Download 0.73 Mb.
bet64/119
Sana28.09.2023
Hajmi0.73 Mb.
#1689084
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   119
Bog'liq
Экинларни сугориш асослари

NISOP^OKM

71,0

65-65-60

1-1-1

3260

Упггсиз

45,7

Ушбу шароитда бугдойнинг «Ёнбош», «Сангзор», «Скиф- янка» ва
«Юна» навларини сугориш режимини Урганиш буйича олиб борилган экспериментал тадк,ик,от натижалари курсатадики (Тураев А., 2003), усув даврида 1-2-1 схемада 800-1000 м3/га галлик ва 4000 м3/га умумий меъѐрларда сугориш барча навлардан юкори хосил (тегишлича 50,4; 49,8; 71,2; ва 83,7 ц/га) етиштириш имконини беради. Сугоришлар февралнинг 3- декадасида бошланиб, май ойининг Уртала- ригача давом эттирилади. Мазкур сугориш режими кулланил- ганда сугоришлар олдидаги тупрок; намлиги ЧДНС га нисбатан 70—85—80 фоиздан кам булмаган микдорда тутиб тури- лади. Урганилган навлар ичида «Юна» навидан энг юк,ори (83,7 ц/га) х°сил олинган. Сугоришларни 1 — 1 — 1 схемада амалга ошириш хосилдорликни пасайишига олиб келган. Муътадил сугориш режими кулланилганда 1 ц дон учун навлар буйича 79,3; 70,2; 56,1 ва 47,7 м3 сув сарфланган.
Сурхон-Шеробод во\асидаги такирли-утлоки тупроклар

шароитида кузги бугдойни сугориш технологиясини урганиш буйича А.Артиков (2004) томонидан олиб борилган тадк,и- цотларда бугдойни эгатлаб сугоришда 0—30 см. ли хисобий Катлам намлигини муътадил даражада (ЧДНС га нисбатан 75—75—75 фоиз) тутиб туриш учун 6 марта 5130 м3/га умумий меъѐрда сугориш зарурлиги аникланган. Ушбу сугориш режими гектаридан 65 ц. дан дон етиштиришга имкон берган. Хисобий катлам калинлигини 1 м. га етказиш мавсумий cyFO- риш меъѐрини 5988 м3/га. гача ортишига олиб келган.
Хулоса килиб айтиш мумкинки, етиштирилаѐтган жой- нинг шароитлари ва навнинг биологик хусусиятларини хисобга олган х°лда илмий асосланган сугориш режимини белгилаш ва татбик этиш бугдойдан юкори хосил етиштиришга имкон беради.



    1. БЕДАНИ CYFOPHIU РЕЖИМИ

Бедани етиштириш буйича агротехник тадбирларга ва, айникса, унинг сугориш режимига тугри риоя килиш ундан юкори хосил олишни таъминлайди. Уримлар орасида иккинчи йилги бедани бир марта сугориш шароитида гектаридан
102,3 ц, икки марта сугорилганда 160,3 ц пичан етиштирил- ган.
Беда сувга талабчан Усимлик: унинг транспирация коэффициенти 446—1068 га тенг. Гектар хисобига куп вегетатив масса шаклланиши туфайли беданинг сувга булган эхтиѐжи нисбатан каттадир.
Бедани сугориш режими иклим, тупрок-гидрогеологик, ташкилий-хужалик шароитлари, экинни етгиштириш йили (1-, 2- ва 3- йилги беда) ва йуналиши (пичан ѐки уругаик), ривожланиш фазаларига (беда Усимлиги Уримдан сунг уни уса бошлашидан шоналаш фазасигача сувни энг куп талаб килади) боглик холда турлича булади (64- жадвал).
Узбекистонда беда соф холатда ѐки бошокли дон экин- лари (арпа, сули) билан кушиб, ѐппасига экилади. Экишдан сунг эни 25-30 м ва узунлиги 150-200 м. ли пол (йулак)лар олинади ва беда мавсумда йулаклаб бостириб сугорилади. Ак- сарият холларда экиш билан бир вактда 60-90 см оралатиб саѐз эгатлар олиб кетилади ва сугориш ушбу эгатлар оркали амалга оширилади. Шу билан бир каторда бедани ѐмгирлатиб сугориш кулланилади, бу усул тупрок сатхидан с>торишга
Караганда бир кдтор афзалликларга эга.
Биринчи йилги беданинг илдиз тизими тупрокнинг чукур Катламларига етиб бормаганлиги сабабли уни тез-тез нисбатан кичик меъѐрларда сугориб туриш талаб этилади. Иклим ва тупрок- гидрогеологик шароитларга боглик холда биринчи Уримгача уни 1—3 мартагача сугориш лозим. Беда бахорда экилган булса усимлик буйи 10-12 см. га етганда жуда эхти- ѐткорлик билан биринчи сугориш утказилади. Катга нишобли ерларда тупрок ва усимликни ювилиб кетишини олдини олиш максадида сугориш жилдиратиб (кичик сарфларда), уртача ва кичик нишобли ерларда эса нисбатан катга сарфларда утказилади. Сугориш жилдиратиб амалга оширилганда сугориш давомийлиги ортади, катта сарфларда эса кискаради. Енгил механик таркибли (кумок, кумлок) тупрокларда беда тез-тез кичик меъѐрларда сугориб турилса, огир кумок тупрокдарда катта меъѐрларда (1000—1200 м3/га) сугоришлар утказилади (бунда сугориш сони камаяди).
Муайян жойнинг шароитларига боглик холда беда Урим- лар орасида 1—3 марта 1000—1200 м3/га меъѐрларда сугориб турилади. Уримлар орасида сугоришда усимликнинг ривожланиш фазалари хисобга олинади. Агар бир марта сугориш Утказилаѐтган булса, у шоналаш фазасида, уч марта уткази- лаѐтган булса биринчи сугориш уримдан сунг, иккинчи сугориш шоналаш фазасининг бошида ва учинчи сугориш гуллаш фазасининг бошида утказилади.
Шимолий икдим минтакасида арпа билан кУшиб экилган беда биринчи йили вегетация даври давомида 5-7 марта 5-7 минг м3/га умумий меъѐрда сугорилади. Бундай сугориш тупрок намлигини ЧДНС га нисбатан 80 фоиздан юкорида тутиб туради ва х,ар гектар ердан 11,2 ц. дан дон, 91 ц. дан пичан ва 41,3 ц. дан сомон олишни таъминлайди. Уримлар орасида сугориш сонини камайтириш тупрок намлигини ЧДНС га нисбатан 60 фоизга тушишига ва хосилдорликни камайиб кетишига сабаб булади. Арпа Уриб олингандан сунг тупрок намлигини ЧДНС га нисбатан 75-80 фоиздан юкорида таъминловчи сугориш режими кУлланилади.
Беда бошокди дон экинлари билан аралаштириб экил- ганда дон экини хосилини йигиштириб олгунга кадар 2-3 марта эгатлаб ѐки йулаклаб бостириб сугорилади. Дон етилиши билан Уриб олинади ва сунгра бедани парваришлаш ва сугориш у соф холда экилгандаги сингари давом этти-
Гидромодуль районлар буйича бедани сугориш режими (УзПИТИ тавситшри)





XIOI . XISI

A'lZ

Л'91


fr's

6‘9


Z‘I-6‘0


e‘i-o‘i

S

9




XI'S XI 01

A'9Z

All


9>

Г9




0‘I—80 l‘l-

6‘0


s

9


XI IIIA IA A

ИХВ01ГИЯ эаеПсшэ
















XOI

AI 11


Download 0.73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling