1-amaliy mashg’ulot mavzu: Qurilish qorishmalarini rivojlanish bosqichlari. Qurilish qorishmalarni klassifikatsiyasi. Qurilish qorishmalarni tayyorlash uchun

---

1-AMALIY MASHG’ULOT 
Mavzu: Qurilish qorishmalarini rivojlanish bosqichlari. Qurilish 
qorishmalarni klassifikatsiyasi. Qurilish qorishmalarni tayyorlash uchun 
tо‘ldiruvchilar 
“Qurilish qorishmalari texnologiyasi” fani qurilish qorishmasiga oid masalalar, 
bog‘lovchi moddalar, tо‘ldiruvchilar, qurilish qorishmalari haqidagi ilmning rivojlanishi, 
qurilish qorishmalarining О‘zbekiston va chet ellarda turli sohada qо‘llash, qurilish 
industriyasining rivojlanishi bugungi kunda qurilishda qurilish qorishmalarining yangi tarkiblarini 
yaratishni, hozirgi kundagi holatini о‘zlashtirish, qurilish qorishma xususiyatlariga ta’sir etuvchi 
omillar, qurilish qorishmalarni ishlab chiqarish texnologiyasi haqida malumot va qо‘yiladigan 
talablari jarayonning о‘ziga xos tomonlari va mohiyatini qamrab oladi. 
Fannini о‘qitishdan maqsad – talabalarda qurilish materiallarini yaratilishini umumiy 
prinsiplarini; quruq qorishmalarni tarkibi va xususiyatini; qurilish qorishmalarni ishlab chiqarish 
usullari va qо‘llanilish sohalarini о‘rganish bо‘yicha nazariy va amaliy bilimlarni 
shakllantirishdan iborat. 
Qurilish qorishmalari turlarini ishlab chiqarishni rivojlanishi 
Mustaqillik yillari davomida qо‘llanilib kelayotgan bosqichma-bosqich islohotlar siyosati 
О‘zbekiston aholisi hayotida faravonlikni oshirishda anchagina ijtimoiy-iqtisodiy yangiliklar olib 
keldi. Shu bilan birga rivojlanib kelayotgan Respublika jaxon hamjamiyati tomonidan tan olindi 
va о‘z mavqeiga ega bо‘ldi.
Demak, faol investitsion siyosat yuritish va mavjud barcha moliyaviy intellektual va 
boshqa resurslarni import о‘rnini bosuvchi va eksportga chiqarish mumkin bо‘lgan qо‘l 
ostimizdagi о‘z zaminimiz xomashyosini qayta ishlash, ishlab chiqarish sohasini yaratishda 
ahamiyati kattadir.
Iqtisodiy asoslangan investitsion rejalarni bajarish va О‘zbekiston iqtisodiyotining 
ustuvor tarmoqlariga tashqi davlatlar sarmoyasi va kreditlarni jalb etish, amalda xalq xо‘jaligida 
tarkibiy о‘zgarishlarni rivojlantirish maqsadida belgilangan eng muhim va ustuvor vazifa deb 
qaralmoqda.
Respublikamizda bu vazifani samarali bajarish uchun investitsion faoliyat yuritilishiga 
qulay muhit va zarur bо‘lgan shart-sharoitlar, huquqiy meyorlar yaratildi, anchagina yetakchi 
donor-davlatlar va xalqaro moliyaviy va sanoat tashkilot va о‘z investitsiyalari, kreditlarini 
ajratishmoqda. Ular kattagina miqdordagi investitsiya va kreditlarni ajratishga tayyor ekanligini 
bildirishdi.
Yuzaga kelgan barcha imtiyozlardan unumli va oqilona foydalanish uchun samarali 
ishlab chiqarish turlarini loyihalashtirish va ularni tadbiq etish talab qilinadi. 
Respublika xalq xо‘jaligining asosiy tarmoqlari orasida qurilish materiallari salmoqli 
о‘rin egallaydi. Bu esa о‘z xomashyo bazasiga egaligimiz, sanoat, qurilish materiallari va uy joy 
konstruksiyalariga bо‘lgan yuqori ehtiyoj va malakali mutaxassislarning borligi bilan belgilanadi.
Mamlakatimizda boshqa sohalar qatori qurilishda ham juda katta yutuqlarga erishildi.
Kо‘plab hashamatli binolar, sport saroylari, yopiq bozorlar, zamonaviy kо‘cha va 
maydonlar, hiyobonlar va bog‘lar, turar joy binolari, kollejlar, litseylar va boshqa qurilgan 
imoratlar qurilish va me’morchilik sohasidagi ishlarning keng kо‘lamidan dalolat berib turibdi.
Bugungi kunda me’morchilik ijtimoiy-iqtisodiy, estetik, demografik va kо‘p asrlik tarixiy 
madaniyat an’analarining birligini tiklamoqda.
Ma’lumki, yangi turar joy va sanoat rayonlari va majmualarining qurilishi bilan bir 
qatorda bugungi kunda mavjud fondni modernizatsiyalash va qayta qurish masalalari muhim 
ahamiyatga egadir.
Shaharlar imoratlarini yangilash va qayta qurishning muhimligi shundaki, XX asrning 
ikkinchi yarmida shahar qurilishi shaharlarning chetki rayonlaridagi bо‘sh yerlarida yoppasiga 
ekstensiv rivojlanish xarakteriga ega edi.

---

Natijada qurilish narxi oshdi, ekspluatatsion chiqimlar qimmatlashdi, unumdor yerlar 
kamayib ketdi. Bu usul arxitektura-shaharsozlikda salbiy ijtimoiy-iqtisodiy yо‘qotishlarga, 
transportda yurishda kо‘p vaqt yо‘qotilishiga, odamlar orasidagi aloqalarning susayishiga, 
markaziy rayonlar funksiyasining pasayishiga va hokazolarga olib keldi. Sо‘nggi yillarda shahar 
imoratlarini qayta qurishda eski imoratlarni buzishning, tarixiy binolarni asrab qolishning yangi 
konsepsiyalari ishlab chiqildi.
Biz shaharlardagi juda kо‘p turar joy xududlarini qayta qurishimiz kerak, bu esa 
muammolar yechimiga yondashish prinsiplarini qayta kо‘rib chiqishni talab etadi, shu jarayon 
mobaynida binolarning loyihaviy va me’moriy kompozitsion yechimlari yangilanishi kerak.
Industrial qurilish usullarining yangi qurilish va konstruktiv sxemalari, qurilish 
texnikasining intensiv rivojlanishida kuzatiladi.
Mamlakatimizning bozor iqtisodiyotiga о‘tishi munosabati bilan keyingi yillarda 
konstruktiv va badiiy-tasviriy kо‘rsatkichlar bо‘yicha kо‘p miqdorda yangi materiallar paydo 
bо‘ldi.
Qurilish ishlarining umumiy hajmida pardozlash eng sermehnat ish bо‘lib, jami mehnat 
sarfining 20-25 % ini, shu jumladan bо‘yoqchilik va gulqog‘oz yopishtirish ishlari 10% dan 
kо‘prog‘ini tashkil etadi. Mazkur ishlarning sermehnatliligini kamaytirish qurilishni 
industrlashtirish imkoniyatini beradi. Industrlashning о‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, 
bunda zavodda tо‘liq tayyorlangan yig‘ma konstruksiyalar (devorbop va pardevorbop buyumlar, 
qavtlararo yopma plitalar, zina marshlari) dan foydalaniladi. Yangi turdagi pardozlash 
materiallaridan–gipskarton, qoplama plastiklardan foydalanilganda ham mehnat sarfi ancha 
kamayadi.
Qurilish hajmini tobora kо‘paytirish bilan birga, jami qurilish ishlari, shu jumladan 
bо‘yoqchilik ishlari sifatini yaxshilash muhim vazifalardan hisoblanadi. Bо‘yoqchilik ishlari 
binolar va inshootlarning chidamliligini oshirish, ularning tashqi kо‘rinishini kо‘rkam qilish, 
xonalarda meyoriy sanitariya-gigiyena sharoitlari yaratish maqsadida konstruksiyalar sirtini 
bо‘yashdan iborat. Devorlarga gulqog‘oz yopishtirsh ham bо‘yoqchilik ishlari jumlasiga kiradi, 
bu ishlarni odatda bо‘yoqchilar bajaradi. Barcha turdagi bо‘yoqchilik ishlari xavfsizlik texnikasi 
qoidalari va yong‘inning oldini olish tadbirlariga qat’iy rioya qilgan holda bajariladi.
Binolarning chidamliligiga, me’morlik nuqtainazaridan kо‘rkamliligiga, tashqi va ichki 
pardozning sifatiga qо‘yiladigan talablar yildan-yilga oshib bormoqda. Uzoq muddatga 
chidaydigan pishiq parda hosil qiladigan yangi, tejamli, samarali pardozlash materiallari, 
chunonchi, yangi sintetik aliflar, lok va bо‘yoqlar, xususan suv-emulsiyali va kremniy organik 
bо‘yoqlar ana shu talablarni qondiradi. Bu materiallardan foydalanilganda binolarni pardozlashga 
ketadigan vaqt qisqaradi hamda bо‘yoqchilik ishlarining sifati oshadi. Bо‘yoqchilik ishlarida 
pigment va tо‘ldirgichlar, gruntovkalar, shpaklyovkalar, bog‘lovchi moddalar, bо‘yovchi 
tarkiblar, loklar, eritgichlar va turli yordamchi materiallardan foydalaniladi.
Qurilish ishlari kо‘lamining kengligi va bu ishlar sifatiga nisbatan qо‘yilayotgan yuqori 
talablar bо‘yoqchilik va devorlarga gulqog‘oz yopishtirish ishlarining hozirgacha qо‘llanib 
kelinayotgan usullari hamda vositalarini tubdan о‘zgartirib yubordi. Pardozlash ishlarining hamma 
asosiy operatsiyalari mexanizatsiyalashtirildi.