1. Analitik modellarning kamchiliklari

---

2.1. ma’ruza. 
 
 
 
 
 
 
.
i
r
a
l
d
o
t
e
m
 
h
s
i
r
u
q
 
i
n
r
a
l
l
e
d
o
m
 
k
i
t
a
m
e
t
a
M
 
 
 
 
 
 
 
 
Reja: 
1. Analitik modellarning kamchiliklari.
2. Imitasion model tushunchasi.
3. Imitasion modellashtirish usulining bosqichlari va umumiy sxemasi.
4. Kompyuterda modellashtirish va uning mohiyati 
 
Tayanch iboralar: Analitik model, boshqaruvning avtomatlashtirilgan 
sistemalari, imitasiya, imitasion model, modellovchi algoritm, kompyuterda
modellashtirish. 
 
1. Analitik modellarning kamchiliklari.  Obyektning 
bitta 
yoki 
bir 
qancha analitik ifodalar ko’rinishida yozilgan matematik modelini analitik model 
deyiladi. Ammo analitik modellarni ishlab chiqish har vaqt ham mumkin 
bo’lavermaydi yoki ularning murakkabligi tufayli maqsadga muvofiq deb 
hisoblanmaydi. Masalan, ko’p o’lchovli optimallash masalasi to’g’ri tuzilgan va 
yechilgan bo’lsa, eng yaxshi yechimni (rejani) beradi. Agar bu yechimni aniq 
bajarsak, u holda haqiqiy natijalar eng yaxshi holda kelib chiqadi. Lekin biz 
bilamizki model qanchalik mukammal va batafsil bo’lsa ham, u voqyelikni faqat 
qandaydir aniqlik bilan taqribiy aks ettiradi.
Model hisobga olmaydigan omillar har doim topiladi. Shuning uchun 
optimal modelli yechim, umuman aytganda, uni eng puxta amalga oshirilgandan 
keyin optimal bo’lmay qolishi mumrin. Bu esa muhim narsa. Yechimni amalga 
oshirilish jarayonida qandaydir kutilmagan holatlar kelib chiqishi mumkin, 
(masalan, bugun kimdir kasal bo’lib ishga kelmadi, ertaga qo’shni sexdan tayyor 
mahsulot (zagatovka) olib kelishmadi, indiniga stanok sinib qoldi) bular esa 
keyingi strategiyaga jiddiy ta’sir qiladi. Qisqacha aytganda, hisoblangan optimal 
rejani ro’yobga chiqarish jarayonining muhimligi bu rejani topishdan ko’ra kam 
5-

---

emas. Zero bu jarayonni ro’yobga chiqarish jarayonining o’zini ham 
modellashtirish mumkin. Bu bilan biz iqtisodiy – matematik modellarning boshqa 
sinfiga – boshqaruv modellariga, xususan reja bajarilishining boshqaruvi 
modellariga kelamiz. Rejaning bajarilishini boshqarish jarayonini modellashtirish
zarurati iqtisodiy obyektlar va jarayonlarning imitasion modellarini o’rganishga 
olib keladi.