1. Иш хакининг мазмуни. Номинал ва реал иш хаки Ишчи кучи бозори

Мавзу: Omilli daromadlar va ish haqining shakllanishi. Ishchi kuchi bozori va bandlik.

1.Иш хакининг мазмуни.Номинал ва реал
иш хаки
2.Ишчи кучи бозори.
3.Ишчи кучи бандлилиги ва унинг даражаси.

Иш хакининг иктисодий мазмуни

• Яратилган ички миллий махсулотнинг унинг ишлаб чикарувчилари уртасида мехнатнинг микдори, сифати ва унумдорлигига караб таксимланидиган кисми иш хаки фонди деб юритилади.

Иш хакини ташкил этиш шакиллари ва тизимлари.

• Иш хакини ташкил этишда унинг иккита асосий шакли: вактбай ва ишбай шакллари фарикланади.
• Вакитбай иш хаки ходимнинг малакаси, мехнатнинг сифати ва ишлаган вактига караб туланадиган иш хакидир.
• Ишбай иш хаки ишчининг ишлаб чикарган махсулот микдори ёки бажарган ишининг хажмига караб бериладиган иш хакибир.

Касаба уюшмалари

• Купчилик бозорларда ишчилар узларининг иш кучини касаба уюшмалари оркали жамоа булиб «сотади». Касаба уюшмалари нисбатан куп сонли ёлловчилар билан музокаралар олиб бораби ва уларнинг асосий иктисодий вазийфаси ин хакини оширишдан иборат булади.Касаба уюшмалари бу максатда турли хил йуллар билан эришиши мумкин.
• Ишчи кучига булган талабни ошириш.
• Ишчи кучи таклифини кискартариш.
• Касбни малакали лицензиялаш.
• Касаба уюшмалари жамоа шартномалари тузишда монопол холатга эга булган тадбиркорларга каршалик курсатиш йули билан хам иш хаки ставкасини оширишга эришиши мумкин.

Ишчи кучи
Ишчи кучини такрор ҳосил қилиш
Бу инсоннинг ақлий ва жисмоний қобилиятларининг йиғиндиси бўлиб, жамиятнинг асосий ишлаб чиқарувчи кучи ҳисобланади.
Бу ақлий ва жисмоний куч-қувватини ишлатиб, чарчаган ишчининг қобилиятини қайта тиклаши, яъни унинг овқатланиши, кийиниши, дам олиши ва маданий ҳордиқ чиқаришидир.
Ишчи кучи ресурсларининг иккита тури фарқланади
Ишчи кучининг фаол қисми
Ишчи кучининг потенциал қисми
Булар ижтимоий ишлаб чиқаришда банд бўлган шахслар.
Булар ишлаб чиқаришдан ажралган ҳолда ўқиётганлар ва вақтинчалик уй хўжалигида банд бўлганлар
Ишчи кучи миграцияси
Бу турли омиллар таъсири остида (масалан, иш ҳақи даражасидаги ўзгаришлар, ишсизлик ва ҳ.к.) ишчи кучининг бир ҳудуддан бошқа бир ҳудудга кўчиб ўтишидир.
Унинг турлари
Ишсизлик ва унинг турлари. Ишсизлик даражасини аниқлаш.
Улар меҳнатга лаёқатли бўлиб, ишлашни хоҳлаган, лекин иш билан таъминланмаганлар.
Ишсизлик турлари
Ишсизлик даражаси
Бу ишсизлар сонининг ишчи кучи таркибидаги улушидир.
Ишсизлик даражаси=
Ишсизлар сони
Ишчи кучи сони
Х 100
Макроиқтисодиет соҳасидаги таниқли тадқиқотчи
А.Оукен, агар ишсизликнинг ҳақиқий даражаси
унинг табиий даражасидан бир фоизга ортиқ бўлса,
ЯИМ ҳажмининг орқада қолиши 2,5 % ни ташкил
қилинишини кўрсатади. Бу А.Оукен қонуни
Ўзбекистонда ишчи кучи бандлигини таъминлаш ва ишсизларни ижтимоий ҳимоялаш борасидаги давлат сиёсатининг асосий йўналишлари.