1. Paxta va undan olinadigan mahsulotlar assortimenti. 12 varoqli. Daftarga yozasizlar Paxta

---

1. Paxta va undan olinadigan mahsulotlar assortimenti. 12 varoqli. Daftarga 
yozasizlar 
Paxta, chigitli paxta — gʻoʻzaning tola va chigitdan iborat asosiy mahsuloti. Paxta 
tozalash korxonasida Paxtaga dastlabki ishlov berish jarayonida chigitdan, avval, 
toʻqimachilik sanoatining ehtiyoji uchun asosiy mahsulot — tola (uz. 20 mm dan 
uzun) ajratib olinadi. Shuning uchun butun dunyoda Paxta tolaning sifatiga qarab 
baholanadi. Keyin chigitdan kimyo va mahalliy sanoat korxonalarida 
qoʻllaniladigan lint (momiq) (uz. 20 mm dan kam) olinadi. Texnologik 
uskunalarda Paxtani qayta ishlash va tolani tozalash jarayonida oʻlik (pishib 
yetilmagan kalta tolali puch chigit, chigallashgan tolalar) va kalta Paxta momigʻi 
(uz. 5,0 mm dan kam) chiqadi. Paxtada 30— 35% tola va 50—55% chigit 
(chigitida 24—29% moy), 2—3% oʻlik tola, 3— 5% kalta momiq boʻladi. 
Gʻoʻzaning seleksion navi va tolaning yoʻgʻon-ingichkaligiga qarab Paxta oʻrta 
tolali va uzun tolali turlarga boʻlinadi. Paxta qoʻlda va mashina bilan teriladi. Paxta 
tolasi pishib yetilganlik koeffitsiyenti hamda tashqi koʻrinishi, rangi boʻyicha 5 
sanoat naviga va iflos aralashmalarning miqdori hamda namligiga qarab 3 sinfga 
boʻlinadi. 
Paxta navi tashqi koʻrinish namunasi — paxtaning standart namunalariga 
solishtirib (klasser usulida), bu usul qanoatlanarli boʻlmasa, lab. usulida pishib 
yetilganlik koeffitsiyenti boʻyicha aniqlanadi. 
Toʻqimachilik, yogʻ-moy, gidroliz, kimyo sanoati va xalq xoʻjaligining boshqa 
tarmoqlari uchun xom ashyo boʻlib xizmat qiladi (qarang 
Paxta tolasi
)
[1]
. 
Paxta yumshoq tola boʻlib, 
gʻoʻza
 (Gossypium) oʻsimligi urugʻlari atrofida oʻsadi. 
Paxta deyarli butunlay 
sellulozadan
 iborat. 
Paxta asosan tropik va suptropik iqlimda yetishtiriladi. Yovvoyi paxta navlari 
xilma-xilligi ayniqsa 
Meksika
, 
Avstraliya
 va 
Afrikada
 yuqori
[2]
. 
Paxta tolasidan 
ip
 eshiladi, 
gazlama
 tayyorlanadi. Paxta matolar qadimdan maʼlum: 
Meksika va 
Pokistonda
 eramizdan avvalgi 5000-yillarga oid paxta gazlamalar 
topilgan. 
Bugungi kunda dunyo boʻylab yiliga 25 million 
tonnagacha
 paxta yetishtiriladi, 
paxta uchun sugʻoriladigan yerlarning 2,5%i ajratilgan. 
Xitoy
 paxta yetishtirish 
boʻyicha birinchi oʻrinda turadi
[3]
. 
Бугунги кунда дунѐнинг 84 та мамлакатида 200 миллионга яқин аҳоли 32-33 
миллион гектар ерга чигит экиб пахта етиштириш ва қайта ишлаш билан 
шуғулланади. 
Ўзбекистон пахта етиштириш бўйича дунѐда Хитой, Ҳиндистон, АҚШ, 
Покистон ва Бразилиядан кейин 6-ўринда туради. Авваллари пахта толасини 
экспорт қилиш бўйича Ўзбекистон АҚШ ва Ҳиндистондан кейин учинчи, 
ўринда турар эди. Кейинчалик пахтани ўзимизда қайта ишлаш саноати 
ривожланаѐтгани сайин 6 ўринга ўтди.