1. Qishloq xo’jalik mashinalarining tasnifi


Download 287.35 Kb.
Pdf ko'rish
Sana03.10.2020
Hajmi287.35 Kb.
#132246
Bog'liq
yer ishlarida va tuproqqa asosiy ishlov berish mashinalari


Yer ishlarida va tuproqqa asosiy ishlov berish 

mashinalari 



 

 

 

 

 

 

 

 

Reja: 


 

1. Qishloq xo’jalik mashinalarining tasnifi. 

2. Tuprog’ning fizik-mexanik va texnologik xususiyatlari. 

3. Tuproqga ishlov berish tizimlari. 

4. Tuproqga asosiy ishlov berish mashinalariga qo’yiladigan 

agrotexnik talablar. 

5. Tuproqga asosiy ishlov berish mashinalarining turlari, tuzilishi va 

ishlashi. 

6 Plugning tortishga bo’lgan qarshiliklari va ularni pasaytirish 

usuilari. 

 

 

1.  Qishloq  xo’jalik  mashinalari  agregatlar  tarkibida  mexanizatsiyalashgan 

qishloq xo’jalik ishlarini, jarayonlarini bajaradigan mashinalarga aytiladi. 

Qishloq xo’jalik mashinalari vazifasi va ishlatilishiga ko’ra quyidagi xillarga 

ajratiladi: 

Tuproqqa  asosiy  va  yuza  ishlov  berish,  o’g'it  sepish,  ekin  va  ko’chat 

o’tkazish,  ekinga  ishlov  berish,  o’simliklarni  himoya  qilish,  paxta  terish,  don  va 

dukkakli  ekinlarni  yig'ib  olish,  em-xashak  tayyorlash,  kartoshka,  sabzavot,  meva 

etishtirish  va  hosilni  yig'ib  olish  ishlatiladigan  bir  qator  qishloq  xo’jalik 

mashinalari  mavjud. Bu  mashinalarni  respublikamizdagi  "O’zqishloqxo’jalikmash 

xoldiog" kompaniyasiga qarashli 17 ta korxona va chet mamlakatlardagi bir qator 

firma va zavodlar ishlab chiqaradi. 

Respublikamizning  paxtachilik  mintaqasi  uchun    turli  modifikasiyadagi 

traktorlar,  paxta  terish  mashinalari,  yarusli  tarzda  er  xaydaydigan  va  o’simlik 

qoldiqiarini tuproq  ostiga ko’mib ketadigan original pluglar, tukli va tuksiz chigit 

ekadigan,  plyonka ostiga  ekishga  mo’ljallangan paxta  seyalkaiari,  qator  oralariga 

ishlov  beradigan  va  o’g'it  solib  ketadigan  kultivatorlar  ko’plab  ishlab 

chiqarilmoqda, 

Bugungi kunlarda qo’shma korxonalardan "o’zKeysmash" korxonasi "Keys-

2022"  rusumli  o’ziyurar  gorizontal  shpidelli  paxta  terish  mashinalari,  "Lemkin" 

(Olmoniya)  firmasining  er  xaydash  va  tuproqni  ekishga  tayyorlash  agregatlari, 

"Deganiya  Spreyeres  (Isroil)  firmasining  pnevmoshtangali  purkagichlari, 

"Agrimonda"  (Italiya)  firmasining  o’simlik  zararkunandalariga  qarshi  kurashish 

qurollarini ishlab chiqarish yo’lga qo’yildi. 

2. Tuproq erning ustki unumdor qatlamidir, tuproqning rnexanik tarkibi ko’p 

fazali muhit bo’lib, o’zaro siljiydigan qattiq zarralar, suv. havo va tirik organizmlar 

aralashmasidan  iborat.  Bu  fazalarning  bir-biriga  nisbati  tuproqning  texnologik 

xossalarini  aniqlaydi.  Tuproqning  namligi  unga  ishlov  berishda  muhim  rol 

uynaydi. Yil mobaynida tuproqdagi namlik maksimum miqdordan minimumgacha 

o’zgarib  turadi.  Tuproqni  yarim  qattiqlikdan  qattiq  holatga  o’tish  vaqti  unga 

mexanikaviy  ishlov  berishda  optimal  hisoblanadi,  bunda  tuproq  yaxshi 


maydalanadi, mashinaning ishchi organlariga yopishib . qolmaydi, tuproqga ishlov 

berish harajatlari kamayadi.Tuproqqa mexanikaviy ishlov berishda  quyidagi fizik 

– mexanik va texnologik xususiyatlari xisobga olinadi: 

a) Tuproqning namligi – tuproq tarkibidagi suvning foizlardagi miqdori; 

b)Tuproqning  qattiqligi  –  tuproqqa  botadigan  qattiq  jismga  uning 

ko’rsatadigan qarshiligi, n/sm

2

, mPa; 


v)  Tuproqning  solishtirma  qarshiligi  -  Tuproq  qatlamining  har  1  kvadrat 

sm kesimiga to'g'ri keladigan piugning tortishda ko’rsatadigan o’rtacha qarshiligi; 

g)  Tuproqning  xajmiy  massasi  –  1  sm

3

  dagi    tuproqning  quruq  massasi, 



g/sm

3



d)  Tuproqning  yopishqoqligi  –  po’latga  yopishgan  tuproqning  ko’chirish 

uchun qo’yilgan  kuchning jismga yopishgan yuzaga nisbati. 

 Optimal namlikning yuqori chegarasi tuproqning po’latga yopishishiga yo'1 

qo’ymaslik shartidan aniqlanadi. Xususan, ekish vaqtida tuproqning namligi 0…10 

sm qatlamda 20 foiz dan ortiq bo’lmasligi lozim. Shuning uchun ham dala ishlarini 

tuproqning fizikaviy etilishi bilan qisqa vaqtda bajarilishi zarur. 

Tuproqning  qattiqligi  uning  mexanikaviy  va  strukturaviy  holatiga, 

shuningdek,  namligiga  bog'liq.  Tuproqnihg  namligi  ortishi  bilan  qattiqligi 

kamayadi  va  ish  organlarining  ish  bajarishiga  sarflanadigan  energiya  miqdorini 

o’zgarishini  belgilaydi.  Tuproqning  qattiqligi,  qattiqlik  o’lchagich  deb  ataladigan 

moslama bilan o’lchanadi. 

Tuproqning solishtirma qarshlligi 120 kPa gacha bo’lib, uning turi, tuzilishi 

va  holatiga  bogliq.  Tuproqning  namligi  ortishi  bilan  uning  solishtirma  qarshiligi 

minimumgacha kamayadi, keyin esa yopishqoqlik va ishqalanish kuchining ortishi 

tufayli  kattalashadi.Tuproqning  bu  tafsilotidan  foydalanib  agregatlar  tuzishda 

qurolning  qamrash  kengligini  tanlash,  ish  bajarish  normalarini  aniqlash,  talab 

etiladigan texnikalarning turlarini taniab hisoblash imkonini beradi.  

Solishtirma  qarshiligiga        qarab        tuproqlar        quyidagilarga  bo’linadi:    engil 

tuproqlar 3 N/sm

2

 gacha, o’rtacha tuproqlar 3. . . 5 N/sm



2

 , o’rtacha og'ir tuproqlar  



5…  7  'N/sm

2

,  og'ir  tuproqlar  7.  .  .  12  N/sm



2

  juda  og'ir  tuproqlar  12  N/sm

2

  dan 


yuqori. 

Tuproqning  xajmiy  massasi  (zichligi)  o’simliklarning  rivojlanishi  uchun 

muhim  ko’rsatkichlardan  biri  hisoblanadi.  Chigitning  unib  chiqishi  uchun  tuproq 

hajmiy massasi 0…10 sm qatlamda 1,1…1,3 g/sm

3

 bo’lishi kerak. 



Tuproqning yopishqoqligi qishloq xo’jalik mashinalarining ish organlari va 

g'ildiraklariga  tuproqni  yopishib  qolishi  bilan  xarakterlanadi.  Tuproqning 

yopishqoqligi  (n/sm

2

)  po’latga  yopishgan  tuproqning  ko’chirish  uchun  qo’yilgan 



kuchning  jismga  yopishgan  yuzaga  nisbati  bilan  o’lchanadi.  Tuproqning 

yopiplqoqligi darajasi uning namligiga bog'liq. Doimiy bostm ostida namlik ortishi 

bilan yopishqoqiik ortadi, lekin suv qatlamini ortishi bilan yopishqoqlik kamayadi. 

Strukturasiz  tuproqda  yopishqoqlik  namlik  40.  .  .  50%  oralig'ida  sodir  bo’ladi, 

strukturali tuproqda esa - 60. . . 70%da bo’ladi. Shuning uchun tuproqni strukturasi 

tiklansa,  hosildorlik  oshiriladi  va  qurollarga  tuproqning  yopishishi  keskin 

kamaytiriladi Tuproqning ichki va tashqi ishqalanishlari mavjud. Qishloq xo’jalik 

mashinalari  ishchi  organlari  yuzasi  bilan  orasidagi  ishqalanish  tashqi  ishqalanish 

va tuproq zarrachalari orasidagi ishqalanish - ichk! ishqalanishdir.  

3.Erga ishlov berish tizimi. Qishloq xo’jalik ekinlarini etishtirishda bir necha 

texnologik operasiyalarni qo’llanishi tuproqga ishlov berish tizimini tashkil etadi. 

Qishloq  xo’jalik  ekinlarini  etishtirish  texnologiyasida  tuproq-'iqlim 

sharoitiga  ko’ra  ag'dargichli,  ag'dargichsiz  va  minimal  tuproqga  ishlov  berish 

sistemasi qo’llaniladi. 

Ag'dargichli sistemada - tuproq qatlami ag'dariladi, bu esa begona o’tlarni, 

o’simlik qoldiqlarini hamda begona o’t urug’larini tuproq ostiga ko’milishi, kasal 

tarqatuvchi  xashoratlarni  yo’qotishni  yoki  kamayishini  ta'minlaydi.  Bu  sistema 

namligi o’rtacha va yuqori bo’lgan rayonlarda qo’llanadi. 



Ag'dargichsiz  sistemada  -  tuproq  qatlamini  yorib  ag'darmasdan  joyida 

qoldiriladi.  Bu  usulda  tuproq  qatlamini  chuqur  kesilib  joyida  qoldiriladi.  Bu 

sistema shamol eroziyasi bo’lgan va namligi etarli bo’lmagan erlarda qo’llaniladi. 


Minimal sistemada - erga ishlov berish sonini kamaytirish, ya'ni bir necha 

texnologik operasiyalarni  bir vaqtda o’tkazish.  Bu usulda tuproq kam  zichlanadi, 

chaoglanish holati kamayadi va tabiiy muhitni ifloslanishini kamaytiradi. Bu usulni 

hamma rayonlarda qo’llash mumkin. Erga ishlov berish sistemasi shunday bo’lishi 

kerakki,  unda  tuproqni  himoyalash,  kam  energiya  sarfi  bo’lishi  va  tabiatni 

muhofaza qilishni ta'minlashi lozim. 

Ish organlarini tuproqga ishlov berish chuqurligi va bajariladigan operasiya 

turiga  qarab:  erga  asosiy  ishlov  berish,  tuproqga  yuza  ishlov  berish  va  maxsus 

ishlov berishga bo’linadi. 

Asosiy ishlov berish - ekinlarni yig’ishtirib olgandan so’ng tuproqni chuqur 

ag'darib haydash (20. . . 35sm). Buni ag'dargichii pluglar bilan bajariladi, so’ngra 

tuproq  qatlamlari  maydalaniladi.  Shamol  eroziyasiga  uchraydigan  rayonlarda 

tuproq qatlamini ag'darmasdan joyida chuqur yorib ketiladi (25. . . 40 sm). 



Tuproqga  yuza  ishlov  berish  -  ag'dargich  va  yumshatgich  panjalar  bilan 

urug'  ekish  oldidan  va  ekilgandan  so’ng  ishlov  beriladi.  Bunda  ishlov  berish 

chuqurligi 14…16 sm dan yuqori bo’lmaydi. 

Maxsus      ishlov      berish    -  yangi      erlarni      o’zlashtirishda,      bog'Iar      va 

tutzorlar  yaratiladigan  erlarni  chuqur  palaxsalab  haydashda  qo’llaniladi  Bunda 

to’qayzor pluglari: plantaj (chuqur palaxsalab) va yaruslab ishlov beradigan pluglar 

ishlatiladi. 



4.Tuproqga  asosiy  ishlov  berish  pluglar  va  yumshatgichlar  (lushchilniklar) 

yordamida  amalga  oshiriladi.  Tuproqqa  asosiy  ishlov  berish  mashinalariga 

qo’yiladigan agrotexnik talablar.  

 

Pluglarga quyidagi agrotexnik talablar qo’yiladi:  

dalani  belgilayagan  chuqurlikdz  bir  tekis  haydash  (o’rtacha  chuqurlik 

belgilangandan ± 1 sm farq qilishi mumkin);  

begona  o’tlarni  va  o’simlik  qoldiqlarini  to’la  ko’mishi  hamda  tuproq 

qatlamini yaxshi agdarish; 

tuproq qatlamini aniq kesish va maydalash, dianetri 10 sm dan katta kesaklar 

miqdori oshmasligi kerak; 



haydalgan er beti tekis ski biroz to 'Iqinsimon bo 'lishi;  

haydalgan  erda  chuqur  egatlar,    marzalar  va  chala  ishlangan  joylar  bo 

lmasligi shart. 

egatlarning balandligi 7 sm dan baland bo’lmasligi kerak. 

haydash yo’nalishi egri bugri  bo’lmasligi kerak. 

Yumshatgichlar  (lushchilniklar)  ang’izni  ag’darish,  nam  saqlash  bahorda 

tuproq  yuza  qismiga  ishlov  berish  uchun  ishlatiladi  (lushchilniklar  Rossiya 

federatsiyasi  dehqonchiligida  ishlatiladi.  Lemexli  lushchilniklar  ang’izni 

ag’darishda 12 sm chuqurlikgacha, diskli lushchilniklar g’alla ang’izini 4…10 sm 

chuqurlikda yumshatadi)  



Yumshatgichlar (lushchilniklar) ga quyidagi agrotexnik talablar qo’yilgan: 

haydash chuqurligi belgilanganidan 2 sm dank am bo’lmasligi kerak. 

begona o’tlar to’liq  100 % qirqilishi kerak. 

Ikkilamchi ishlov berilgan kenglik 15…20 sm dan ko’p bo’lmaskigi kerak. 

Ishlanmagan chala joylar bo’lmasligi kerak. 

barcha ishchi organlar bir xil o’lchamdagi pushta va egatchalar hosil qilishi 

kerak. 

5. Pluglar yordamida tuproq qatlami belgilangan chuqurlikda ag’dariladi va 

maydalanadi.  Paxtachilik  mintaqasida  PYA  –  3  –  35,  PN  -3-  35,  «Kverneland», 

PN-4-35 kabi bir qator pluglardan erlarni shudgorlashda foydalaniladi. 

Pluglar quyidagicha sinflanadi. 

Pluglar  vazifasiga  ko’ra  umumiy  ishlarga  mo’ljallangan  va  maxsus 

pluglarga bo’linadi. 

Pluglar  traktorlarga  taqilishiga  ko’ra  o’rnatma  (osma),  tirkama,  yarim 

o’rnatma, yarim tirkama. 



Pluglar korpuslar soniga ko’ra bir korpusli va ko'p korpusliga bo'linadi. 

Pluglarning  pushta  (vsval)  va  ariqcha  (razval)  hosil  qilib  haydaydigan  va 

tekis haydaydigan turlari mavjud.  


Pluglarning  asosiy  ishchi  organi  korpuslarga  ko’ra  bir  necha  xil  bo’lishi 

mumkin:  lemexli  ag’dargichli  korpusli,  rotorli  ag’dargichli,  ag’dargichsizn 



korpusli, bir, ikki, uch yarusli korpusli pluglar. 

 Plugning  asosiy  ish  organlari  korpus,  chimqirqar,  pichoq  va  tuproq 

chuqurlatkichlardan iborat. 

Korpus  tuzilishiga  ko’ra  ag'dargichli,  ag'dargichsiz,  kesuvchi,  ko’mib 

ketuvchi,  diskli  hamda  rotorli  turlariga  bo’linadi.  Korpus  tayanchga 

mahkamlangan  lemex,  ag'dargich  va  dala  taxtasidan  iborat.  Ba'zi  korpuslarda 

tuproqlarning to'liq ag'darish uchun ag'dargichga uzaytirgich yoki burchak keskich 

ulanadi. 

Ish  vaqtda korpus lemexning tigi va dala  taxtasining  ketingi ostgi  sirti  egat 

tubiga  tegib  sirpanadi.  Dala  taxtasi  lemex  va  ag'dargichga  ta'sir  etuvchi  tuproq 

bosimidan hosil bo’ladigan yonaki kuchlarga aks ta'sir ko’rsatib, tayyanchni burilib 

ketishdan saqlaydi, Umumiy ishlarga mo’ljallangan pluglarga qamrash kengligi 25, 

30,  35  sm,  maxsus  pluglarga  esa  45,  50,  60,  70  va  100  sm  bo’lgan  korpuslar 

o’rnatiladi. 

Ish yuzasining shakliga qarab ag'dargichlar silindrsimon, madaniy, vintli va 

yarim vintli bo’ladi, Mamlakatimizda asosan madaniy va yarim vintli ag'dargichlar 

ishlatiladi. 

Ag'dargichsiz  korpus  shamol  eroziyasiga  uchraydigan  erlarning  tuproq 

qatlamini  ag'darmay  chuqur  haydash-yumshatish  uchun  ishlatiladi.  Bunday 

haydashda tuproq qatlami ag’darilmasdan  yaxshi yumshaydi. 

Iskanali  korpus  og'ir  tuproqli  va  yumshoq  erlarni  shudgorlashda  ishlatiladi. 

Iskananing tuproqga sanchiladigan uchi lemexdan 2-3 sm oldinga chiqib turadi va 

korpusni  tuproqga  kirishini  ta'minlaydi,  shuningdek  lemexni  toshlarga  duch 

kelganda sinishidan saqlaydi. Korpus lemex, ag'dargich, dala taxtasi va stoykadan 

iborat.  Korpus  harakatlanganida  lemex  er  qatlamini  kesib  ag'dargichga  uzatadi. 

Bunda  tuproq  qatlami  deformasiyalanishi    evaziga  yumshaydi.  Lemexga  er 

qatlamining  katta  bosimi  ta'sir  etishi  natijasida  u  tez  eyiladi.  Buning  oqibatida 

lemex  uchki  qismining  shakli  o’zgaradi  va  utmaslanib  qoladi,  erning  plugga 


ko’rsatadigan  qarshilik  kuchi  ortadi  va  er  haydash  sifati  yomonlashadi.  Eyilgan 

lekexlarni  tiklash  mumkin.  Buning  uchun  lemex  qizdirilib  uning  orqa  qismidagi 

ortiqcha  metall  bolg'a  bilan  o’rib  yoyib  chuziladi,  so’ngra  charxlanadi.  Bunda 

lemexning charxlangan tig'i 0,5 ... 1 mm qalinlikda bo’lishi kerak. Orqa qismidagi 

metallni yoyib cho’zish hisobiga lemexni 3-4 marta qayta tiklash mumkin. 

Shakliga ko’ra trapesiyasimon, iskanasimon, o’zi charxlanadigan, qirqilgan 

lemexlar bo’ladi. 

Trapesiyasimon  lemexlar  tekis  egat  tubini  hosil  qiladi.  Ular  chimqirqar  va 

ayrim pluglarda ishlatiladi. 

Iskanasimon  lemexning  uzaytirgich  uchi  (iskanasi)  tig'  chizig'idan  10  mm 

pastga egilgan bo’ladi. Bunday lemexlar ogir tuproqli erga yaxshi botadi va bir xil 

chuqurlikda  haydaydi.  Uchburchakli  lemexlar  ayrim  maxsus  pluglarda,  kartoshka 

qaziydigan va kanal qazuvchi mashinalarda qo’llanadi. 

Ag’dargich  (otval)  pichoq  va  lemex  bilan  qirqilgan  tuproq  qatlamini 

ko’taradi,  maydalaydi,  aylantiradi  va  yoniga  ag'daradi.  Ag'dargich  ish  sirtining 

ko’kragi  va  qanoti  bo’ladi.  Ag'dargichning  ko’kragiga  duch  kelgan  qatlam 

ko’tariladi va qanotga uzatiladi. Qanot qatlamni aylantirib ag'daradi. 

Lemex  va  ag'dargich  stoykaga  kallaksiz  boltlar  bilan  mahkamlanadi. 

Ag'dargich  stoykaga  jips  joylashtirilib,  lemex  sirtidan  chiqib  qolmasligi  kerak. 

Lemex  bilan  ag'dargich  oraliq  tirqishi  1  mm  dan  ortiq  bo’lmasligi  va  lemexni 

ag'dargich sirtidan chiqib turishi' 2 mm dan ortiq bo’lmasligi kerak. 

Dala taxtasi plug korpusini ravon yurishini, tuproq bosimi ta'sirida stoykani 

eyilishidan saqlaydi. Korpusni dala taxtasi egat devoriga, tayanadi. U stoykasi orqa 

qismida egat devori tomoniga nisbatan 2. . .3 gradus qiyalikda o’rnatiladi. 

Buta-to’qay  va  plantaj  pluglar  korpusida  kengaytirilgan  dala  taxtasi 

qo’llanadi. 

Dastali  pichoq  plantaj,  o’rmonbop,  butabop  va  to’qaybop  pluglarga 

o’rnatiladi. Bunday pluglar ishlaganda pichoq tuproq qatlamini va mayda ildizlarni 

qirqadi, daraxtlarning yo'g'on ildizlarini er betiga chiqaradi. 


Diskli  pichoq  odatda  toshi  bo’lmagan  erlarni  haydashda  qo’llaniladi.  U 

dastali  pichoqga  nisbatan  plugning  yurishiga  kamroq  qarshilik  ko’rsatadi,- 

o’simliklarni  va  ularshshg  ildizlarini  yaxshi  qirqadi,  kam  sinadi,  plugning 

chimqirqarlariga  va  korpuslariga  o’simliklar  tiqilib  qolishidan  yaxshi  saqlaydi. 

Diskali  pichoq  diametri  390  mm  va  qalinligi  4  mm  li  po’lat  disk  bo’lib  tig'i 

toblangan va ikki tomondan charxlangan. 

Chimqirqar  ish  sirti  madaniy  tipda  bo’lgan,  qamrash  kengligi  23  sm  li, 

uocha katta bo’lniagan korpusdir. Chimqirqar erning ustgi qatlamini 8-12 sm gacha 

chuqurlikda qirqib olib egat tubiga yotqizish uchun mo’ljallangan. Bu yotqizilgan 

qatlamni  asosiy  korpus  tuproq  qatlami  bilan  kumadi.  Natijada  begona  o’tlarning 

unib chiqishi kamayadi, 

Chuquflatkich  haydalmagan  qatlamni  6-15  sm  chuqurlikda  yumshatishga 

mo’ljallangan.  Chuqur  yumshatishni  6  sm  chuqurlikdan  boshlash  va  asta-sekin 

(ikki-uch  galda)  10-15  sm  ga  etkazish  kerak.  Chuqurlatgichlarni  erga  botirish 

chuqurligi  stoykalar  balandligini  o’zgartirib  rostlanadi,.  Buning  uchun  uning 

stoykasidagi ettita teshik haydalmagan qatlamni yumshatish chuqurligini har 3 sm 

da (6, 9, 12, 15 sm da) rostlab turishga imkon beradi. 

Yumshatgichlar (lushchilniklar) yordamida ang’iz ag’dariladi, natijada nam 

saqlanib kuzgi shudgorlashga sharoit yaratiladi va begona o’tlar yo’qotiladi. 

Lushchilniklar ikki xil bo’ladi: lemexli va diskli. Lemexli lushchilniklarning 

tuproqqa  ishlov  berish  chuqurligi  12  sm,  korpuslar  kengligi  25  sm,  diskli 

lushchilniklarning tuproqqa ishlov berish chuqurligi 4…10 sm. 



6.  Plugning  ish  qarshiligi  o’zgaruvchan  bo’lib,  u  tuproqning  holatiga, 

qattiqligiga,  namligiga,    ilgari  qanday  ishlanganligiga,  dalaning  relefi,  plugning 

oglrligiga, ishlash kengligiga, haydash chuqurligiga, agregatning harakat tezligi va 

boshqalarga bog'liq. 

Akademik V.P.Goryachkin plunging tortishga qarshiligini quyidagi formula 

yordamida aniqlagan. 

 

P = fG + kab +



abv


2



 

Bunda f – sudrash koeffisienti, 

 

 G – plunging og’irligi, kG 



 

 k -  tuproqning solishtirma qarshiligi, kG/m 

 

 a – haydash chyqurligi, m 



 

 b – plunging qamrash kengligi, m 

 



- tuproqni ulashtirishdagi hisobga oluvchi koeffisientkG sek



2

/m

4

 

v – plugning harakatlanish tezligi, m/sek   



 

Plugning qarshiligini asosiy uch qismga bo’lib o’rganiladi: 

Birinchi  qism  plunging  zararli  qarshiliklaridan  bo’lib  plug  ishchi 

organlarining  bo’lib  tuproqqa  va  egat  devorlariga  ishqalanishlarini  hamda  plug 

g’ildiraklarining  g’ldirashiga  qarshiligini  o’z  ichiga  oladi.  Bu  taxminan  quyidagi 

formula yordamida aniqlanadi. 

 

P

1



= fG=(0,15…0,20)G, 

 

bu erda G-plugning og’irligi, kG 



Ikkinchi qism foydali ish qarshiligi bo’lib u o’zgaruvchandir. 

P

2



 = kab 

K-  tuproqning  deformasiyalanishiga  qarshilik  ko’rsatish  koeffisienti 

K=2000…8000 kG/m

2

, O’zbekistonning sugoriladigan mintaqalarida 9000…12000 



kG/m

2

Ikkinchi  qismning  qiymati  plunging  ishlash  kengligi  va  haydash 



chuqurligiga ham katta bog’liq bo’ladi. 

Uchinchi  qism  qarshilik  tuproq  palaxsalarini  chetga  uloqtirishda  hosil 

bo’ladi. Bu ko’p jihatdan agregatning tezligiga bog’liq. 

P



=

 abv



2

 



-  ag’dargich  ish  sirtining  shakliga  va  tuproq  xossalariga  bog’liq  bo’lgan 

koeffisient, kG sek



2

/m

4

  


Uchinchi qism  qarshilik plunging 6 km/soat tezlikda umumiy  qarshilikning 

5% ni tashkil qiladi. P

3

 = 0,05P 



Korpus  va  chimqirqar  lemexlarinig  tig'i  hamda  pichoqlari  o’tmaslansa, 

plugning  qarshiligi  oshadi.  Lemex  tig'i  5  mm  gacha  qalinlashganda  plugning 

tortishida ko’rsatadigan qarshiligi taxminari 50% ga oshadi. Natijada er haydashda 

yoqilg’I sarfi ko’payadi. 



Adabiyotlar: 

 

1.Shoumarova M., Abdillayev T. Qishloq xo’jaligi mashinalari. Toshkent, 



 

O’qituvchi   2002Y. 

2.A.I. Komilov, Q.A. Sharipov, N.T. Umirov, I.M.Marupov, R.T. Rustamov   Traktor 

va  

avtomobillar. Toshkent «Talkin» -2003.(lotin alifbosida) 

3.F.B.Yevdokimov Umumiy elektrotexnika T.O’qituvchi.1995. 

4.N.I.Vershagin i dr. Organizasiya i texnologaya mexanizirovannыx rabot v 

 

rastenivodstve, Ucheb, posb № IRPO; Izd.sentr «Akademiya», 2000 

5.E.Oyxo’jayev, X.Qo’shnazarov «Qishloq xo’jalik ishlab chiqarishini 

 

mexanizasiyalash»  

Toshkent «Mehnat», 1988. 

 

 



 

Download 287.35 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling