1-tajriba. Elektron zanjirlarning shartli belgilanishi Tajriba maqsadi

1-tajriba. Elektron zanjirlarning shartli belgilanishi


Tajriba maqsadi.
Elektron zanjirlar chizmasi (prinsipial sxemasi)dagi elektron komponentlar va elementlarni shartli belgilarga qarab taniy olish va ajrata olish. Elektron zanjirlar chizmasini tushunish va ish tamoyilini anglay olishni o‘rganish. Yig‘ish (montaj) va ta’mirlash ishlarini bajarishda elektron zanjirlar chizmasidan foydalana olish. Mustaqil ravishda elektron zanjirlar chizmasini tuza olish.

Asboblar va anjomlar	Materiallar	Spesifikatsiyasi	Soni	Xavfsizlik va ehtiyot choralari
Ossillograf VOM Ta’minlash manbai Uzun tumshuqli qisgich Qisgich	Rezistor Kondensator Kalit Diod Tranzistor	Biror turi Biror turi Biror turi Biror turi Biror turi	1 dona 1 dona 1 dona 1 dona 1 dona	Elektron zanjir chizmasidagi komponentlar shartli belgisiga diqqat qiling. Elektron zanjir chizmasida komponentlar vazifasini aniq bilish juda muhimdir.

Simlar va bog‘lanishlar
Komponent	Shartli belgilanishi	Komponent funksiyasi
Sim (zanjir)		Zanjirda bir tugundan ikkinchisiga tokni qarshiliksiz o‘tkazuvchu o‘tkazgich.
Tugun		Ikkitadan ortiq o‘tkazgichlar tutashgan nuqta tugun bilan belgilanishi zarur. Ammo ba’zan tutashishlar tugunsiz berilishi mumkin. Ikki tugun yonma-yon ifodalansa bir-biridan ajratilib ko‘rsatilishi zarur (o‘ngdagi).
Tutashmagan o‘tkazgichlar		Murakkab zanjirlarda o‘tkazgichlar ustma-ust tushadigan bo‘lsa, ular tutashgan yoki tutashmaganini ajrata olish uchun bir chiziq ikkinchi chiziq ustidan o‘tganini bildirish uchun ustidan yarim aylana qilib o‘tkaziladi.

Ta’minlash manbalari
Komponent	Shartli belgilanishi	Komponent funksiyasi
Batareya		Elektr toki bilan ta’minlash manbai. Uzun klemmasi (chapda) musbat qutb, kichigi manfiy. Bitta yacheykasi batareya deb ham ataladi, ammo ko‘p hollarda ikki va undan ortig‘i birgalikda ulanishi ham mumkin.
Batareyalar		Uzun klemmasi (chapda) musbat qutb, kichigi manfiy. Bittadan ortiq yacheykali batareya.
DC manbai		Elektr toki bilan ta’minlash manbai. DC (Direct Current) – o‘zgarmas tok (kuchlanish) manbai.
AC manbai		Elektr toki bilan ta’minlash manbai. AC (Alternating Current) – o‘zgaruvchan tok (kuchlanish) manbai.
Saqlagich		Tok kuchi ma’lum chegaraviy qiymatga yetganda, saqlash qurilmasi uziladi (kuyadi).
Transformator		Umumiy ferromagnit o‘zakka ega ikkita cho‘lg‘am – transformator. Transformator o‘zgaruvchan tok kuchlanishini oshirib yoki kamaytirib beradi. Elektr toki energiyasi bir o‘ramdan ikkinchisiga o‘zak orqali magnit oqimi sifatida uzatiladi. Ikkala o‘ramlar orasida elektr (galvanik) bog‘lanish mavjud emas.
Yerga ulash		Yerga ulash belgisi. Ba’zi elektron zanjirlarda ta’minlash manbai 0V (nol volt nuqtasi), biroq elektr tarmog‘i va ba’zi radio zanjirlari uchun haqiqatda ham yerga ulashni bildiradi.