10-Mavzu. Budjetlashtirish va xarajatlarni nazorat qilish Reja

10-Mavzu. Budjetlashtirish va xarajatlarni nazorat qilish
Reja:

1. 
   Budjetlashtirish va uning korxona faoliyatini rejalashtirishdagi o‘rni.
   
2. 
   Budjetlashtirish obektlari va uning tabiati.
   
3. 
   Budjetlashtirilgan balans.
   
4. 
   Korxonaning ishlab chiqarish dasturini ishlab chiqish.
   
5. 
   Ishlab chiqarish zararsizliginini taxlil etish.
   
6. 
   Xarajatlar va mahsulot tannarxini rejalashtirishniig xususiyatlari.
   
7. 
   Javobgarlik markazlari va xarajatlarning kelib chiqish joylarini nazorat qilish.
   

“Budjet” atamasi keng ma’noda, davlat miqyosida iqtisodiy siyosatni ishlab chiqish, yalpi ichki mahsulotning qiymatini taqsimlash va qayta taqsimlash na­tijasida hukumat ixtiyorida markazlashgan pul fondlarining, korxonalar ixtiyorida esa markazlashmagan pul fondla­rining shakllanishi va ulardan oqilona foydalanishni anglatadi.

Tor ma’noda esa, “budjetlashtirish” atamasi hali bizning iqtisodiy adabiyotlarda atroflicha yoritilmagan, chunki korxonaning doimiy asosga qo’yilgan kompleks rejalashtirish, nazorat va xo’jalik faoliyati tahlili tizimi shu paytgacha faqatgina biznes-rejalash­tirish bilan cheklangan edi.
Taraqqiy etgan mamlakatlar boshqaruv hisobida rejalashtirish jarayonini ta’riflash uchun “budjetlashtirish” atamasidan keng foydalaniladi.
Budjetlashtirish korxonaning ma’lum davrga mo’ljallangan moliyaviy-xo’jalik faoliyatini rejalashtirish hisoblanadi.
1-Masala. Turli usullardan foydalanib, baholarni belgilash. “BNM” korxonasi uch turdagi mahsulotlar ishlab chiqaradi: paypoqchalar; maykalar va ko‘ylaklar. Har bir avtomobil turlarini ishlab chiqarish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar to‘g‘risida quyidagi ma’lumotlar mavjud (1-jadval):
1-jadval