10-mavzu: O’zbek tilida ish yurtish

---

10-mavzu: O’zbek tilida ish yurtish 
 
1. Korxona va tashkilotlarda o’zbek tilida ish yuritish. 
2. Ish yuritida kerakli hujjatlar. 
3. Xizmat xatlari.
4. Hujjat turlari va xususiyatlari. 
1.1.Ish yuritishni bevosita asosiy hujjatlar tashkil qiladi. Biron – bir 
korxona, muassasa yoki tashkilotning faoliyatini bugungi kunda ana shu hujjatlarsiz 
mutlako tasavvur kilish mumkin emas. Mazmunan, xajman va shaklan xilma-xil 
bo`lgan hujjatlar kattayu kichik mexnat kollektivlarining, umuman kishilik 
jamiyatining uzliksiz faoliyatini tartibga solib turadi. Zero, hujjatlar kechagina 
paydo bo`lgan narsa emas, kishilik jamiyati shakllanishi bilanok bu jamiyat a’zolari 
uzaro munosabatlaridagi muayyan muxim xolatlarni muntazam va kat’iy kayd etib 
borishga extiyoj sezganlar. Ana shu extiyojga javob sifatida, tabiiyki, ilk, ibtidoiy 
hujjatlar yuzaga kelgan. 
Respublikaimizda xam ana shu soxani yo`lga qo`yish uchun ilk xarakatlar 
kilindi. O’zbekiston respublikai 1924 yilning 31 dekabrida 48-raqamli muxim bir 
qaror qabul qildi. Bu qarorning nomini aynan keltiramiz: «Ishlarni o’zbek tilida 
yurgizish xam O’zbekiston Respublikaining inkilobiy komiteti xuzurida markaziy 
yerlashdirish xay’ati va maxallalarda muzofot yerlashdirish xay’atlari tuzilish(i) 
tugrisida». Ushbu qaror, unda ta’kidlanishicha, shuro idoralarining ishlarni yerli 
xalkka yakinlashtirish va ishchi-dexkonlarni shuro tuzilish ishiga aralashtirish 
maqsadi bilan qabul kilingan.
Qarorda xukumat, kooperativ, xo`jalik idorlari va boshqa muassasa, tashkilot 
va korxonalar respublikaning bulist (volostь) xam uyaz (uezd) doirlarida butun 
yozuv ishlarni fakat o’zbek tilidagina yurgizishga mashbur etish vazifasi qo`yiladi. 
Buning uchun korxona, tashkilot va muassasalarda «ishlarni o’zbek tilida yurguzish 
bulmalari (ni) tashkil qilmoq», yuriknomalar nashr kilish, «erlik xalkdan amaliy 
ishchilar (ish yuritish bo`yicha) tayyorlamok» va boshqa tashkiliy ishlarni amalga 
oshirish lozimligi mazkur qarorda maxsus kursatib utilgan. Bu qarorni joriy kilish 
yuzasidan, tabiyki, muayyan ishlar amalga oshirila boshladi, xususan maxsus ish 
kogozlari tayyorlandi. Lekin 30-yillarning 2-yarmidan boshlab o’zbek tiliga bo`lgan 
e’tibor rasman susayib borgan. Usha murakkab tarixiy jarayon, xalklarning milliy 
uzliklarini anglashlaridan xokimiyatning daxshatli darajadagi kurkuvi, bu kurkuv 
xukmron bo`lgan katagon davrining achchik samarasi bugun xech kimga sir emas.
 
Ma’lumki, hujjatlar xilma-xil va mikdordan juda ko`p. Hujjatlarning maqsadi, 
yunalishi, xajmi, shakli va boshqa bir qator sifatlari xam turlichadir. Shunday ekan, 
hujjatlar tiliga qo`yiladigan umumiy talabalar bilan bir qatoriga xar bir turkum 
hujjatlar oldiga qo`yiladigan umumiy talablar bir qatorda xar bir turkum hujjatlar 
oldiga qo`yiladigan ko`pgina lisoniy talablar xam mavjud. Muayyan turdagi hujjat, 
albatta, uziga xos lisoniy xususiyat vasifatlar bilan belgilanadi. Bu xususiyat va 
sifatlarni xar taraflama va chuqur tasavvur qilmasdan turib, mukammal 
hujjatchilikni yaratish haqida gap xam bo`lishi mumkin emas. Shuning uchun bu 
urinda hujjatlar tasnifi masalasi aloxida axamiyat kasb etadi. 

---

Hujjatshunoslikdagi ana shu an’anaga kura ish yuritishdagi hujjatlar eng 
avvalo yaratilish urniga kura tasnif qilinadi, bu jixatdan tashki va ichki hujjatlar 
farklanadi. Ichki hujjatlar ayni muassasaning uzida tuziladigan va shu muassasa 
ichida foydalaniladigan hujjatlardir, muayyan muassasaga boshqa tashkilot yoki 
ayrim shaxslardan keladiganlari esa tashki hujjatlardir.