337 guruh 3- mavzu sotsiologiya Munavvarjonova Tursunoy.doc

337 guruh
Munavvarjonova Tursunoy
3-семинар топшириғи

Семинар ташкил этиш жараёнида қўлланиладиган

«Панно усули» методидан фойдаланган ҳолда ҳар бир социология фанида ўрганиладиган усуллар мазмун-моҳияти остидаги бўш катаклар тўлдириб чиқилади


СОЦИОЛОГИЯ ФАНИДА ЎРГАНИЛАДИГАН
АСОСИЙ УСУЛЛАР

НАЗАРИЙ
УСУЛ

ҚИЁСЛАШ ВА ТАҚҚОСЛАШ усули

ПРОГНОЗЛАШ УСУЛИ

ИНТЕГРАЦИЯ, УМУМЛАШТИРИШ



Integratsiyalashtiruvchi funksiya fundamental sotsiologiya nazariyasini boshqa fanlar bilan bog‘laydi. Mazkur yaxlit yondashuv natijasida yangi sotsial muammolarni hal qilish, ijtimoy hayotning xali yaxshi o‘rganilmagan tomonlarini chuqur ilmiy tahlil qilishga imkon yaratadi

Sotsiologiyada nazariy tadqiqotlar natijasida nazariyasining turli darajasini ajratib ko‘rsatish mumkin: umumsotsiologik nazariyalar, maxsus nazariyalar, xususiy nazariyalar.
Umumsotsiologik nazariyalar jamiyatni yaxlit qamrab oladigan muammolarni hal etadi. Masalan, jamiyatning rivojlanish davrlari va strukturasi, uning faoliyat qonunlari va hk.
Maxsus nazariyalar sotsiologiya ob’yektining muhim tomonlarini o‘rganadi. Sotsial struktura nazariyasi, institular nazariyasi sotsiologiyada maxsus sohalar sifatida shakllandi. Maxsus nazariyalar mavhum tushunchalardan foydalanadilar, ammo ular ko‘pincha faktlarga asoslanadilar
Xususiy nazariyalar ko‘proq empirik tadqiqotlarga tayangan holda quyi darajadagi sotsial jarayonlarni o‘rganadi. Misol uchun referent guruhlar nazariyasi, kichik guruhlar nazariyasi va hk. Bu nazariyalar inson fe'l atvorining mustahkam mexanizmlarining har xil sharoit va holatlardagi ko‘rinishini aniqlashga harakat qiladi.



BASHORAT (prognoz) - ma’lum bir dalillarga asoslangan holda biror-bir jarayon rivojlanishi yo’nalishlarini oldindan ilmiy tarzda ko’ra bilish. SOTSIAL BASHORAT - ijtimoiy rivojlanish xususiyati va yo’nalishini jamiyat ijtimoiy rivojining ustuvor jihatlari, o’tmish tajribalari, uning tadrijiy o’zgarib borishi asosida oldindan aytib berish. Sotsial boshqarish ijtimoiy jarayonlarni bashorat qilish, oldindan ko’ra bilishga asoslanadi. Bashorat kategoriyasi ikki ma’noda konkretlashadi: oldindan aytib berish (deskriptiv, ya’ni tavsiflash ma’nosida ) va oldindan ko’rsatma berish (preskriptiv, undov, amr, buyruq).

Qiyoslash taqqoslash nazariyasi sotsiologiyaning tarixiy nazariyalaridan bir hisoblanadi. Unda asosan barcha tadqiqotlar taqqoslanish va qiyoslanish yondashuvi natijasida sotsial muammolarni hal qiladi, jamiyatdagi hali o’rganilmagan tomonlarni tahlil qiladi.



СОЦИОЛОГИЯНИНГ КОНКРЕТ ТАДҚИҚОТЛАР ЎТКАЗИШДА ҚЎЛЛАНАДИГАН ЭМПИРИК-АМАЛИЙ МЕТОДЛАРНИ АНИҚЛАШДА “BINGO MASHQI” УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИШ
(бу ўринда тўғри жавоблар ўрни алмаштирилган ҳолда берилган, катаклардаги мос жавобларни тўғрисига қўйиб чиқинг)

Социометрик сўров	гуруҳдаги шахслараро муносабатларнинг яхши кўриш, ёқтирмаслик, дўстлик, адоват ва бошқа жиҳатларини ўрганишга каратилган. Бу метод гуруҳ, тўпланишига зарурат туғилганда, лидерни аниқлашда, коллективда психологик климатни аниқлашда ва бошқа йўлларда қўлланилади.
Тест ўтказиш сўров	махсус қайта ишланган воситалар схема, расмлар, таклифлар, саволлар ёрдамида шахсий сифат ва қобилиятларни намоён бўлишини аниқлайди. Бу метод тематик, бирикмалари (ассоциатив) интеллектуал қобилиятларни аниқлайдиган, таклифларни якунлайдиган турларга бўлинади.
Яхлит сўровлар	демографик процессларни, жамоатчилик фикрини, аҳолини рўйхатга олишни ўрганишда қўлланилади. Бу методлар барча аҳолини ёки муаммо билан боғлиқ бўлган бош мажмуаларнинг сўровини ўзида акс эттиради.
Эксперт сўров	бу метод экспертларга, яъни мутахассисларга ён беради. Булар, асосан муаммо билан шуғулланувчи мутахассислар ёки жавобгар шахслардир. Бунда сўралаётганларнинг қизиқишлари эътиборга олиниши керак.
Панель сўровлар	кишиларнинг доимий доирасига мўлжалланган сўров бўлиб, ташкилотлардаги бошқариш услубидаги маълум ўзгаришларга уларгача ва улардан кейин киритиладиган сўров туридир. Бу метод гуруҳларнинг фақат бир белгисига кўра бир-бирини таққослаш ва фарқлаш, яъни процесснинг сабаб ва оқибат анализларини ўрганиш мақсадида қўлланилади.
Суҳбатлашиш (интервью)	суҳбат утказувчиларни бир қанчасини талаб қилувчи, оғзаки суров туридир. Бу метод клиник (респондентнинг субъектив дунёсини самимийлиги) бир нуқтага қаратилган (ўрганиш учун бир асосий саволни ажратиб олиш) сўровларга бўлинади.