Кириш

Кириш

Электр энергияси инсон фаолиятининг барча соҳаларида қўлланилади. Ишлаб чиқариш қурилмалари, асосан электр двигателлар билан ҳаракатланади. Электрик, ноэлектрик параметрлар, электр асбоблар, қурилмалар ёрдамида ўлчанади ва назорат қилинади. Электр энергия шаҳарлар ва қишлоқларни ободонлаштиришда катта роль ўйнайди. Инсон ҳаётида электр энергиясининг улкан аҳамияти унинг ютуқлари билан изоҳланади.

Ушбу “Электротехника ва электроника асослари” фанига оид масалалар тўплами ўқув қўлланмаси олий техника ўқув юртларининг электроэнергетикадан бошқа ихтисосликлари учун олий таълим стандартлари асосида тузилган.
Электротехника курсининг назарий қисмини масалалар ечиш билан биргаликда ўрганиш талабалар билим доираларининг кенгайишига, ишлаб чиқаришнинг электротехникага оид масалаларини ҳал этиш учун зарур билимларни эгаллашларига ёрдам беради.
Электротехника курси айрим ихтисосликлар учун турли ўқув соатларига мўлжалланганлиги учун ҳар бир бўлимда масалаларнинг мураккаблиги ҳисобга олинган. Қандай мураккабликдаги масалалар ечилиши ўқитувчининг кўрсатмасига биноан танланиши мумкин.
Ушбу қўлланма электротехник бўлмаган иқтисосликлар учун ёзилган бўлиб, бу қўлланмадан касб-ҳунар коллежлари ўқувчилари ҳам фойдаланишлари мумкин.


I. ЎЗГАРМАС ТОК ЭЛЕКТР ЗАНЖИРЛАРИНИ ҲИСОБЛАШ.

1. 
   Ўзгармас ток оддий электр занжирларини хисоблаш
   

Электр қаршилик
Маълумки, электр зарядларнинг йўналган харакатига электр токи дейилади. Электр зарядлари ўз харакатида бошқа заряд, атом ва малекулалар билан тўқнашадилар. Бунда зарядларнинг тезлиги ва кинетик энергияси камаяди. Лекин электр майдон таъсирида зарядларнинг тезлиги яна ошади. Янги тўқнашишда эса тезлиги яна камаяди. Натижада ўтказгичда зарядларнинг бир текис харакати ўрнатилади. Шундай қилиб ўтказгич зарядларнинг харакатига қаршилик кўрсатади.
Қаршиликка тескари катталик электр ўтказувчанлик дейилади ва g билан белгиланади.

Ўтказгичнинг материали, узунлиги ва кўндаланг кесими маълум бўлса, унинг қаршилиги қуйидагича аниқланади.

Қаршиликнинг температурага боғлиқлиги
ёки


Ом қонуни
Берк занжирда ток қиймати электр юритувчи куч қийматига тўғри пропорционал, ички ва ташқи қаршиликларнинг йиғиндисига тескари пропорционал бўлади:
ёки Агар R=0 бўлса