Dasturiy ta’minot arxitekturasi” fanidan bakalavriatning Dasturi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL‑XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

“DASTURIY TA’MINOT ARXITEKTURASI” FANIDAN

bakalavriatning
Dasturiy injiniring yo‘nalishlari uchun


AMALIY MASHG`ULOT №1


Toshkent 2020
1-Amaliy mashg`ulot:
Mavzu: Arxitekturaviy strukturalar va ko`rinishlar.
Ishdan maqsad: Arxitekturaviy strukturalar va ko`rinishlar, arxitekturaviy andozalar haqida tushunchaga ega bo`lish.

Nazariy ma`lumot:
Dasturiy ta’minotning arxitekturaviy dizayn, tizimning umumiy tuzilishi dizayni va uni qanday tashkillashtirish tushunchalari bilan bog’liqdir. Siz dasturiy ta’minot arxitekturasini ikkita ajralmas bosqichlarda dizaynlashtira olasiz. Bular, kichik arxitektura va katta arxitektura:

1. 
   Kichik arxitekturaga shaxsiy dasturlarning arxitekturalarini o’z ichiga oladi.
   
2. 
   Katta arxitektura boshqa tizimlarni, dasturlarni va dasturiy komponentalarni qamrab oladigan murakkab korxona tizimlari arxitekturasini o’z ichiga oladi.
   

Dasturiy ta’minot arxitekturasi tizimni ishlab chiqishda muhim o’rin tutadi, sababi u tizimni ishlab chiqilishiga, ishonchliligiga, keng ko’lamda qo’llanilishiga va qayta ishlab chiqilishiga ta’sir qiladi. Shaxsiy komponentalar funksional tizim talablarini bajaradi. Nofunksional talablar tizim arxitekturasidan kelib chiqadi – bu komponentalar tashkil qilinadigan va bir-biriga bog’lanadigan yo’ldir. Ko’plab tizimlarda, nofunksional talablar ham shaxsiy komponentalar tomonidan bajariladi, lekin bu yerda shubxasiz tizim arxitekturasi ustuvor hisoblanadi.
Bass va boshqalar(2003) dasturiy ta’minot arxitekturasini ochiq loyihalashtirish va hujjjatlashtirishning uchta afzalliklarini muhokama qilishdi:

1. 
   Manfaatdor aloqalar. Arxitektura tizimning yuqori darajadagi taqdimoti bo’lib, bir qator turli manfaatdor tomonlar tomonidan muhokama qilish uchun bir muammo markazi sifatida foydalaniladi.
   
2. 
   Tizim tahlili. Tizimni ishlab chiqishning erta bosqichlarida tizim arxitekturasini yaratish bir qancha tahlillarni talab qiladi. Arxitekturaviy loyiha yechimlari tizimning ishlab chiqilish, ishonchlilik, keng ko’lamda qo’llanilish va qayta ishlab chiqilish talablarini qondira olishiga chuqur ta’sir ko’rsatadi.
   
3. 
   Keng ko’lamli qayta qo’llash. Tizim arxitekturasi modeli tizimning qanday tashkil qilingani va komponentalar qanday o’zaro ta’sir qilishini ixcham, boshqarilga ta’rifidir.
   

Dasturiy tizim arxitekturasi alohida arxitekturaviy shablonlar va stillarga asoslangan. Arxitekturaviy shablonlar xuddi klient-server tashkillanishi yoki bosqichlangan arxitektura kabi tizimni tashkillashtirish tushunchasidir.
Nofunksiyaviy talablar va dastur arxitekturasi o’rtasida yaqin bog’liqliklar bo’lganligi sababli, siz tanlayotgan arxitekturaviy stil va tizim, nofunksional tizim talablaridan kelib chiqqan holda tanlanishi lozim:

1. 
   Ishlab chiqish. Ishlab chiqish bu muhim talabi bo'lsa, arxitektura kichik komponentlar soni doirasida muhim operatsiyalarini mahalliylashtirishga mo'ljallangan bo'lishi kerak, bu komponentlar bilan hammasi bitta kompyuterda yozilgan, butun tarmoq bo'ylab tarqalmagan bo’lishi lozim.
   
2. 
   Xavfsizlik. Agar xavfsizlik muhim talab bo’lsa, arxitektura uchun qatlamli tuzilishi chuqur qatlamlarda himoyalangan eng muhim aktivlardan foydalanish kerak, bu qatlamlar uchun xavfsizlikni tekshirish yuqori darajada qo'llaniladi.
   
3. 
   Ichonchlilik. Agar ishonchlilik muhim talab bo'lsa, arxitektura shunday mo'ljallangan bo'lishi kerakki, bunda xavfsizlik bilan bog'liq operatsiyalarning barchasi yoki yagona komponentada yoki kichik sonli komponentlarda joylashgan bo’lishi kerak. Bu xavfsizlik tekshirish xarajatlarni va muammolarini kamaytiradi va qobiliyatsiz taqdirda tizimini xavfsiz yopilishiga imkon beradigan tegishli himoya tizimlarini taqdim qiladi.
   
4. 
   Mavjudlik. Agar mavjudlik muhim talab bo'lsa, arxitektura tizimi to'xtamasdan komponentlarini yangilash va almashtirish imkoniga ega ortiqcha komponentlarini o'z ichiga olgan bo'lishi kerak.
   
5. 
   Barqarorlik. Agar barqarorlik muhim talab bo’lsa, tizim arxitekturasi tez- tez o’zgarib turishi mumkin bo’lgan nozik, o’z-o’zini tarkibidagi komponentalardan foydalangan holda qurilishi lozim. Ma'lumotlar ishlab chiqaruvchilar iste'molchilardan ajratilgan bo'lishi kerak va birgalikda ma'lumotlar tuzilmalari yo'l qo'ymaslik lozim.