2-§. Eneolit davri yodgorliklari

2-§. Eneolit davri yodgorliklari
Olimlar tomonidan misga ishlov berishning 4 bosqichi aniqlangan:
1-bosqichda misga sovuq holda ishlov berilgan. Mis qizil rangda
boMganligi sababli, dastlab undan turli taqinchoqlar yasaganlar.
2-bosqichda misga olov orqali ishlov berib, undan turli mehnat
qurollarini yasaganlar. Misning olovda erish xususiyati tasoddifan
topilgan.
3-bosqichda rudadan misni ajratib olish usuli kashf etilgan.
4-bosqichda mis bilan qalayning aralashmasidan qattiq metall, ya’ni
bronza kashf etilgan. Misning erish xususiyati undan ancha kech ixtiro qilingan. Bu yaqin
Sharqda, Janubiy Turkmaniston hududlarida mil. avv. IV ming
yilliklarda, Evropa, Xitoy , 0 ‘zbekiston hududlarida mil.avv. III-II ming
yilliklarda sodir bo’lgan B.A.Kuftin va V.M. Massonning janubiy Turkmanistonda olib
borgan arxeologik tadqiqotlari asosida eneolit davrining rivojlanish
bosqichlarini aniqladilar va eneolit davri rivojlanishi ilk, oMla,
so ‘nggi bosqichlarga boMdilar. Ular tadqiqoti natijasiga ko‘ra,
N o m o zg o h -l-ilk eneolit davriga, Namozgoh-2- o‘rta eneolit davriga ,
Namozgoh-3-so‘nggi eneolit davriga xosdir. Eneolit davrida sug'orma
dehqonchilik va xonaki chorvachilik ibtidoiy xo‘jalikning asosini
tashkil etgan.

So'nggi bosqichda qishloqlar yiriklashib, shaharlar qiyofasiga
o ‘ta boshlagan. Shu jihatini inobatga olib, arxeologlar uni shahar-
largacha (protogorod) boMgan davr madaniyati belgilari deb hisob-
laydilar.
Eneolit davrida mehnat qurollari asosan, toshdan, hayvon
suyaklaridan va qisman misdan yasalgan. Mis mehnat qurollari
mavjud boMganligi eng qadimgi mehnat qurollarini kimyoviy tahlil
qilish asosida isbotlandi. Dastlabki mis qurollar so f misdan
yasalgan. Odamlar dastlab misni toshning bir turi deb, sovuq holda
ishlov berganlar. Miloddan avvalgi IV ming yilliklardagina uning
olovda erish xususiyati kashf etilgan. Sarazm m adaniyati eneolit davrining noyob yodgorligi hisob­
lanadi. Hozirgi Sarazm qishlog‘i Zarafshon vohasining yuqori qismida
0 ‘zbekiston bilan Tojikistonning chegara hududida joylashgan. Shu
qishloqda istiqomat qiluvchi Ashurali Toyloqov 1976 yili o‘z tomorqasi
va qo'shnilarining hovlilaridan topilgan sopol siniqlari, bronza bolta va
pichoqlarni olib, Panjikent muzeyiga topshiradi.

2-§. Eneolit davri yodgorliklari

Olimlar tomonidan misga ishlov berishning 4 bosqichi aniqlangan:
1-bosqichda misga sovuq holda ishlov berilgan. Mis qizil rangda
boMganligi sababli, dastlab undan turli taqinchoqlar yasaganlar.
2-bosqichda misga olov orqali ishlov berib, undan turli mehnat
qurollarini yasaganlar. Misning olovda erish xususiyati tasoddifan
topilgan.
3-bosqichda rudadan misni ajratib olish usuli kashf etilgan.
4-bosqichda mis bilan qalayning aralashmasidan qattiq metall, ya’ni
bronza kashf etilgan. Misning erish xususiyati undan ancha kech ixtiro qilingan. Bu yaqin
Sharqda, Janubiy Turkmaniston hududlarida mil. avv. IV ming
yilliklarda, Evropa, Xitoy , 0 ‘zbekiston hududlarida mil.avv. III-II ming
yilliklarda sodir bo’lgan B.A.Kuftin va V.M. Massonning janubiy Turkmanistonda olib
borgan arxeologik tadqiqotlari asosida eneolit davrining rivojlanish
bosqichlarini aniqladilar va eneolit davri rivojlanishi ilk, oMla,
so ‘nggi bosqichlarga boMdilar. Ular tadqiqoti natijasiga ko‘ra,
N o m o zg o h -l-ilk eneolit davriga, Namozgoh-2- o‘rta eneolit davriga ,
Namozgoh-3-so‘nggi eneolit davriga xosdir. Eneolit davrida sug'orma
dehqonchilik va xonaki chorvachilik ibtidoiy xo‘jalikning asosini
tashkil etgan.