20-Mavzu aholi turmush darajasi statistikasi

20-Mavzu AHOLI TURMUSH DARAJASI STATISTIKASI

Uslubiy ko’rsatmalar va namunaviy Masalalar yechish
Aholi turmush darajasi mavzusini chuqur o’rganish uchun talaba quyidagi bilim va ko’nikmalarni bilishi hamda tahlil qila olishi kerak:
1. Aholi daromadlari va xarajatlari, ularning tarkibi;
2. Real daromad dinamikasi;
3. Tovar va xizmatlarning iste’mol darajasi;
4. Daromadlar differentsiyalashuvi ko’rsatkichlari;
5. Qashshoqlik darajasi.
Aholi jon boshiga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik daromad quyi-dagicha aniqlanadi:

bu yerda, – jami daromad, so’m;
– aholining o’rtacha yillik soni, kishi.
Aholi daromadi yalpi va ixtiyordagi daromadlarga bo’linadi. Ixtiyor-dagi daromad – majburiy to’lovlar va badallar to’langandan keyin qol-gan daromaddan iborat, ya’ni:
ID=YAD – (MT+B);
bu yerda,MT – majburiy to’lovlar;
B – badallar.
Aholining real daromadlari dinamikasi nominal daromadlar indek-sini baho indeksiga nisbati orqali aniqlanadi:
yoki
bu yerda: – real daromad indeksi;
– joriy yildagi nominal daromad;
– o’tgan yildagi nominal daromad;
– yillik iste’mol bahosi indeksi;
– joriy yildagi real daromad.
Tovar va xizmatlar iste’moli dinamikasi ham baho indeksini hisobga olgan holda quyidagicha aniqlanadi:
yoki
bu yerda, I_q, I_qp va I_p – mos ravishda mahsulotlarning fizik hajmi, umumiy hajmi va baho indekslari;
– joriy davrda iste’mol qilingan tovar va xizmatlarning bazis davr bahosidagi qiymati;
– bazis davrda iste’mol qilingan tovar va xizmatlarning shu davr bahosidagi qiymati.
Daromadlar o’zgarishining iste’mol hajmiga ta’sirini o’rganishda quyidagi elastiklik koeffitsiEntidan foydalaniladi:

bu yerda: – bazis davrda o’rtacha jon boshiga daromad hajmi;
– bazis davridagi iste’mol darajasi;
– daromadning o’zgarishi;
– iste’molning o’zgarishi.
Bu ko’rsatkichlar daromadning o’rtacha jon boshiga 1% o’zgar-ganida iste’mol darajasi qanchaga o’zgarganligini baholaydi.
Daromadlarning tabaqalanishi quyidagi ko’rsatkichlar orqali tavsif-lanadi:

1. 
   Modal va medinal daromad;
   
2. 
   Fond koeffitsiEnti va tabaqalanishning detsili koeffitsiEnti;
   
3. 
   Jini koeffitsinti va Lorenz egri chizig’i;
   
4. 
   Qashshoqlik ko’rsatkichlari fond koeffitsiEnti (KD) quyidagicha aniqlanadi:
   

yoki
Bu yerda: – past daromadli 10% aholining o’rtacha jon boshiga daromadi;
– yuqori daromadli 10% aholining o’rtacha jon boshiga daromadi;
– past va yuqori daromadli 10% aholining jami daromadi.
Detsili koeffitsiEnti: ;
bu yerda, – yuqori daromadli 10% aholining eng kichik daromadi (quyi chegarasi)
– past daromadli 10% aholining eng katta daromadi (yuqori che-garasi)
Jini koeffitsiEnti:
bu yerda: – i guruhdagi aholi salmog’i;
– i guruhdagi aholi daromadining jami daromaddagi salmog’i;
n – tabaqalanishi bo’yicha aholi guruhlarining soni.

Daromad teng taqsimlanganda bu ko’rsatkich 0 ga intiladi. Daromadlar taqsimlanishi turlicha bo’lsa, bu ko’rsatkich 1ga yaqinlashadi.
Daromadlar tabaqalanishi tengsizligini grafikda tasvirlash Lorents egri chizig’i yordamida amalga oshiriladi. Lorents egri chizig’i kvadrat dioganaliga suyangan yoydan iborat bo’ladi. YA’ni quyidagicha:


Daromad
10

Lorents egri chizig’i

S_a

S_v

10 Aholi salmog’i
Bu chiziq yordamida kvadratning pastki burchagida hosil bo’lgan yuzalar qiymati bo’yicha ham Jini koeffitsiEntini hisoblash mumkin.