23-MAVZU. NITROBIRIKMALAR
Reja:
1.
Nitrobirikmalar nomenklaturasi,
tuzilishi; olinish usullari
2. Nitrobirikmalarning fizik-kimyoviy xossalari
3.
Psevdokislotalar
4. Nitroguruxi benzol xalqasida va yon zanjirda joylashgan
nitrobirikmalar.
Tayanch so’z va iboralar:
Nitrobirikmalar
nomenklaturasi, tuzilishi;
nitrobirikmalarning olinish usullari; nitrobirikmalarning
fizik-kimyoviy xossalari;
psevdokislotalar, nitroguruxi benzol xalqasida joylashgan nitrobirikmalar;
nitroguruxi yon zanjirda joylashgan nitrobirikmalar.
Nitrobirikmalar deb – molekula tarkibidagi C-atomi nitrogruppa
–NO
2
bilan
bevosita
bog’langan
birikmalar
nitrobirikmalar
deyiladi.
Ularni
uglevodorodlarning vodorod atomi o’rnini
nitrogruppa olgan
hosilalari sifatida
qarash mumkin. Nitrogruppalar soniga ko’ra
mono-, di- va polinitrobirikmalar
bo’ladi. Ularning umumiy formulasi
R – NO
2
.
Nomenklaturasi.
Ratsional
nomenklatura bo’yicha
nitrobirikmalarni
nomlaganda tegishli uglevodorod nomiga
«nitro»
so’zi qo’shib aytiladi.
Sistematik nomenklatura bo’yicha nitrobirikmalarni
nomlaganda tegishli
uglevodorod nomiga
«nitro»
so’zi qo’shib aytiladi, lekin nitrogruppaning o’rni
raqamlar bilan ko’rsatiladi.
Nitrogruppa qanday C
-
atomi bilan bog’langaniga qarab
birlamchi, ikkilamchi va
uchlamchi nitrobirikmalar bo’ladi:
