3-mavzu: Ijtimoiy normalar. Og’ishgan xulq klassifikatsiyasi

3-MAVZU:

Ijtimoiy normalar.  

Og’ishgan xulq

klassifikatsiyasi

1

2

3

Og`ishgan xulqning psixologik tasnif

turlari

Axloqiy

og’ishlarni tasniflash muammosi

Reja

Axloqiy parokandalikni tibbiy tasniflash

“Deviant (og`ishgan) xulq ” 

Axloqiy dyeviatsiyaning muammosiga

asosiy sabab uning fanlararo

xaraktyerda ekanligidadir. Modomiki, 

“Deviant (og`ishgan) xulq ” atamasi

turli fanlarda turli ma'noda

ishlatilarkan, shu sabab axloqiy

og’ishlarning ko`p turli xil tasniflari

mavjud. 

Sotsiologiya axloqiy dyeviatsiyanibir nyecha

asoslar bo`yicha guruhlanadigan ijtimoiy

ko`rinish sifatida ko`rib chiqadi:

a)

masshtabdan qat'i nazar ommaviy va

shaxsiy

og’ishlar ajratiladi;

b)

oqibatlar aqamiyati bo`yicha

– salbiy (zararli

oqibatlar kyeltirib chiqaruvchi va potyentsial xavf

tuqdiruvchi) va ijobiy;

v)

sub'yekt bo`yicha

– aniq shaxslar, norasmiy

guruhlar (masalan, yo`lto`sar guruhlar faoliyati), 

rasmiy tuzilmalar, shartli ijtimoiy guruhlar

(masalan, ayollar piyonistaligi)  

og’ishi;

g)

ob'yekt bo`yicha

– iqtisodiy, maishiy, mulkiy

buzilishlar va boshqalar

Jinoyatlar, o`z navbatida, 

jamiyatga xavf tuqdirish darajasiga ko`ra

quyidagi katyegoriyalarga bo`linadi: uncha

oqir bo`lmagan – ikki yilgacha ozodlikdan

maxrum etish; o`rtacha oqir – byesh

yilgacha ozodlikdan maxrum etish; oqir

jinoyatlar – o`n yilgacha ozodlikdan

maxrum etish; alohida oqir – ikki yilgacha

ozodlikdan maxrum etish yoki ancha qat'iy

jazo belgilash. 

“Og`ishgan xulq” tushunchasi

Jinoyatlar harakatlarning xaraktyeri

bo`yicha ham bo`linadi: shaxsga qarshi

jinoyat, iqtisod soqasidagi jinoyat, davlat

qokimiyatiga qarshi jinoyatlar, qarbiy

xizmatga qarshi jinoyat, insoniyat tinchligi

va xavfsizligiga qarshi jinoyat. Shunday

qilib, Jinoyat va Fuqarolik kodekclari

qonuniy nuqtai nazardan og`ishgan

xulqning turli shakllari tasnifi hisoblanadi. 

Ko`rib chiqilgan tasniflarga axloqiy dyeviatsiyaga

pyedagogik yondoshuvni qo`shimcha qilish mumkin

Bizning fikrimizcha, pyedagogik tasniflar kamroq

diffyeryentsiyalangan va ko`pincha boshqa fanlardan

o`zlashtirilgan.  Ko`pincha “og`ishgan xulq” 

tushunchasini “moslashmaganlik” tushunchasi bilan

tyenglashtiriladi.  O`quvchini tarbiyalash va

o`qitishning asosiy pyedagogik vazifalari olamida

maktab o`quvchisining og`ishgan xulqi maktabga

moslashmaganlik [2] kabi ijtimoiy moslashmaganlik

xaraktyeriga ham ega. 

1. Тушунтирув-кўрсатмалилик методи - бу метод репродуктив

Ijtimoiy moslashmaganlikning

maktab yoshida anchagina masshtabli belgilari bo`lib

quyidagilar chiqishi mumkin: psixofaol moddalarni muntazam

istye'mol qilish (uchuvchi eritmalar, ichkilik, giyohvand

moddalar), jinsiy dyeviatsiyalar, 

fog’ishabozlik, daydilik, jinoyat

sodir etish. Oxirgi vaqtlarda maktab o`quvchilarining og`ishgan

xulqida nisbatan kompyutyer o`yinlari yoki diniy syektalarga

qaram bo`lib qolish bilan

bog’liq bo`lgan yangi shakl

kuzatilmoqda.



Juda yoshlikdan va maktab yoshidan og`ishgan

xulq ko`rinishlari haqidagi masala yanada

chalkash.  Umuman shaxsning “mustaqil

bo`lmagan” bu bosqichida Deviant axloq haqida

gapirish mumkinmikinq Pyedagoglar va ota-

onalar ko`pincha kichik bolalarda zararli odatlar

(barmoqini so`rish, tirnoqini chaynash), ovqat

yeyishdan bosh tortish, quloq solmaslik, 

tajovuzkor axloq,  masturbatsiya, gipyerfaol axloq

kabi axloqning shunday salbiy ko`rinishlari bilan

to`qnashadilar.

Og`ishgan xulq turlarining psixologik tasnifi



- Psixologik yondoshuv shaxsning og`ishgan

xulqidagi alohida ko`rinishlarni ijtimoiy-psixologik

tafovutini ajratishga asoslangan. Psixologik tasniflar

quyidagi mezonlar asosida quriladi:



buzilgan me’yor turi;



axloq va uning motivatsiyada psixologik maqsad;



ushbu axloq oqibati va u kyeltirgan zarar;



axloqning shaxsiy-uslubiy tavsifnomasi.

Psixologik yondoshuv doirasida 

og`ishgan xulqning turli tipologiyasidan 

foydalaniladi. Ko`pchilik mualliflar, 

masalan,  Yu.A. Klyeybyerg axloqiy 

dyeviatsiyaning uchta asosiy guruhini 

ajratadi:  salbiy (masalan,  giyohvand 

moddalar istye'mol qilish), ijobiy 

(masalan, ijtimoiy ijodkorlik) va ijtimoiy-

xolis (masalan, tilanchilik) 

Shaxs

og`ishgan

xulqining

ko`rinishlarini

tizimlashtirishning

birmuncha

to`liq

va

qiziqarli

variantlaridan biri bizning nazarimizda S.P. Korolyenko

va T. A. Donskix [6] ga tyegishli. Mualliflar barcha

axloqiy dyeviatsiyani ikkita katta guruhga bo`ladilar:

nostandart va dyestruktiv axloq. Nostandart axloq

tafakkurning yangi shakli, yangi qoyalar, shuningdyek,

axloqning ijtimoiy ctereotiplari doirasidan chiquvchi

harakatlarga ega bo`lishi mumkin. Bunday shakl garchi

aniq tarixiy sharoitlarda qabul qilingan me’yorlardan

chyetga chiqsa-da, biroq jamiyatning kyelgusidagi

rivojlanishida ijobiy rol o`ynovchi

faollikni ko`zda

tutadi.

.

Savollar

1

Axloq shaxsning psixologik katyegoriyasi va xususiyati 

sifatida

2

Og`ishgan xulq” va “patologik axloq” tushunchalarining o`xshash va

farqli tomonlari nimadaq

3

Og`ishgan xulq nimaq Uning belgilari qandayq

Etiboringiz uchun

katta raxmat