3 Tema Gewrek ósimliginiń shiyki organları, ximiyalıq quramı isletiliwi. Gewrekden smola alıw usılları. Joba

3 - Tema Gewrek ósimliginiń shiyki organları, ximiyalıq quramı isletiliwi. Gewrekden smola alıw usılları.
Joba :
1. Gewrekning ximiyalıq quramın úyreniw boyınsha alıp barılǵan izertlewler.
2. Gewrek ósimliginiń isletiliwi.
3. Ónimdiń ximiyalıq quramı.
4. Gewrekdan smola alıw usılları.
5. Smola alıw múddetleri hám sharayatları.
Tayansh sózler: (Gruppa, túrleri, sheki onim, seskviterpenoidli elementlar, terpenoidli kumarinlar, quramalı efirlar, seskviterpenli laktonlar, umbelliferon hám b. q.).
1. Gewrekning ximiyalıq quramın úyreniw boyınsha alıp barılǵan izertlewler. Ferula L/ gruppası Apiaceae L. shańaraǵıchida eń kóp (185) túrge iye bolıp, Orta Aziya hám Kazaxstanda olardıń 110 ǵa jaqın túri ushraydı. Bul gruppa túrleri efir maylı, ot-jem, asalchilik, shıpabaxsh, kraxmal beretuǵın, aromatik, azıqbop hám texnika ósimlikleri esaplanadı.
Ferula L.gruppası túrleriniń kimiyoviy quramı Ósimlik elementları ximiyası institutı ilimpazları G. K. Nikonov, A. I. Saidxodjayevhám v. M. Malikovlar tárepinen tereń úyreniwge kiriwildi.
1970-1980-jıllar dawamında Orta Aziyada ósetuǵın Ferula L.gruppası túrleriniń 50 tasini ximiyalıq quramı úyrenilinip, olardan 250 ge jaqın terpenoidli elementlar ajıratıp alınǵan (Saidxodjayev hám b. q, 1974; Sagitdinohám hám b. q, 1977, 1978; Meliboyev, Rahmonqulov, Saidxodjayev, 1980). Avtorlar Ferula L.gruppasınıń 90 nan artıq túrleri quramında seskviterpenoidli elementlar ushırasıp, sonnan 55 tur terpenoidli kumarinlar (56, 0 %), 34 tur quramalı efirlar (35, 0 %), 15 tur bolsa seskviterpenli laktonlar (20, 0 %) dús keliwin anıqladilar.
Házirde 100 ge jaqın Gewrek túrleri seskviterpenoidli elementlar saqlawı anıqlandi. Bunnan (54, 7 %) Gewrek túri terpenoidli kumarinlar, 40 (35, 5 %) túri quramalı efirlar, 15 (12, 4 %) tur seskviterpenli laktonlar saqlawı málim boldı.
Orta Aziyada uchrovchi Ferula L.gruppası túrlerin kompleks úyreniw nátiyjesinde olardan jańa-jańa dárivor preparatlar jaratılıp atır (Saidxodjayev hám b. q, 1974; Meliboyev hám b. q, 1980; Malikov hám b. q, 1998; Kurmukov, Axmedxodjayehám, 1994).
F. tenuisekta o'simligi estrogen (garmonlarni kayta tikleniwshi) ózgeshelikke iye elementlar saqlawı anıqlandi hám sol tiykarda genekologiyada qollanılatuǵın tefestrol hám veterinariyada isletiletuǵın panoferol preparatlari jaratıldı.
Bul gruppanıń basqa wákilleri de biologiyalıq aktiv elementlar saqlap, medicinada qollanılıp atır. Mısalı, F. hámria o'simligi lyuteolin, D - glyukopiroanzoid saqlawı anıqlandi. Institut ilimiy xızmetkerleri tárepinen jaratılǵan bul tawıq hám bódeneden basqa quslardıń mákiyeni pefritsizin atı menen klinikalıq sınaqlardan o'tmoqda (Maqsumohám hám b. q, 1993).