4-mavzu: Nizoli vaziyatlarda savodli xatti-harakat

4-mavzu: Nizoli vaziyatlarda savodli xatti-harakat
Reja:

1. 
   Nizoli vaziyatda o‘zini tutishning 5 turi va ularning ijobiy va salbiy tomonlari.
   
2. 
   O‘zaro foydali bo‘lgan qarorlar qabul qilish va nizolarni bartaraf qilish yo‘lidagi amaliy qadamlar.
   
3. 
   Nizolarni hal qilishda ayrim amaliy maslahatlar.
   

Nizoli vaziyatda o‘zini tutishning 5 turi va ularning ijobiy va salbiy tomonlari
Nizolarni bartaraf etishning shaxslararo munosabatlarga aloqador usullariga quyidagilar kiradi:

• 
  bosh tortish - nizoga nisbatan shunday reaksiyaki, bunda
  nizoga guvoh bo‘lganlar aslida uning mavjudligini tan
  odmaydilar, unga aralashishdan bosh tortadilar. Odatda bunday
  sharoitda raxbar yo ayni paytda vaqti yuqligini, imkoniyat
  yuqligini, nizoning sababi arzimas’h ekanligini vaj qilib,
  uni xal qilishga aralashishdan bosh tortadi. Yoki u vaziyat taqozosi
  bilan paydo bo‘lgan nizo vaqt o‘tishi bilan o‘z o‘zidan yechimini
  topadi, odamlar insofga kelib kolishiga umid kiladi;
  
• 
  tekislash - bu nizolashuvchi tomonlardan birini mavjud
  xolatga “ko‘ndirish”, moslashtirish va shu yo‘l bilan o‘zining ham
  muayyan manfaatlarini himoya qilishdir. “Mayli men yutqazsam
  xam, sening ishing bitib keta qolsin” degan naqlda nizoga
  aralashgan shaxs vaziyatni yumshatishga erishadi, go‘yoki “o‘zni qurbon
  kilib” bo‘lsa ham tomonlarning yarashib ketishi uchun barcha
  imkoniyatni yaratadi;
  
• 
  kompromiss — bu ochiq muloqot va vaziyatni, nizokashlarning
  hulk-atvori va fikrlarini muhokama qilish yo‘li bilan ikkala
  tomon uchun ham ma’kul bo‘lgan yechimni qidirishdir. Bu usulning
  samaradorligi shundaki, nizoga aralashgan shaxs ikkala tomonning
  ham aybini, ular tomonidan yo‘l qo‘yilgan xatolarni ochiq, xolis
  o‘rtaga tashlaydi va eng ma’quli - har bir shaxs o‘z burch va
  mas’uliyatlarini taroziga solib olishlari ekanligini uqtiradi.
  Natijada ikkala tomonda hosil bo‘lgan tanglik ma’lum ma’noda
  yumshaydi va oqilona qarorlar kabul qilish imkoniyati tug‘iladi.
  Nizokashlar janjal bo‘lgandan ko‘ra yomon bo‘lsa ham bir qarorga
  kelinganligidan xursand bo‘lib, o‘z fikrlaridan ma’lum ma’noda
  qaytadilar, vaqt o‘tgach esa vaziyat umuman yumshab, tomonlar yarashib
  ketishi mumkin.
  
• 
  raqobat - odatda bir tomonning ikkinchisi ustidan ustun
  kelishi hisobiga boshqasining batamom yengilishini nazarda
  tutadi. Ya’ni, bunda “Men yutishim uchun sen mutloq yengilishing
  shart” degan tamoyil ustuvor bo‘ladi. Bunday usul albatta,
  psixologik nuqtai nazardan samarasiz va noto‘g‘ri bo‘lsa xam, ayrim
  holatlarda masalaning aynan shu tarzda yechilishi boshqalarning
  iqtidori yoki irodasining kuchayishiga sabab bo‘lishi mumkin.
  
• 
  xamkorlik - bu nizoni hal qilishning shunday usuliki,
  bunda ikkala tomonning shaxsiy manfaatlari nizoni keltirib
  chiqaran muammodan ustun qo‘yiladi. Bunday holatlarda nizokashlar bir tomon manfaatining inobatga olinmasligi, ikkinchi
  tomonning boshka manfaatini yerga urishini tushungani uchun ham
  murosa yo‘li tug‘ri ekanligi, yaxshisi mavjud muammmoni yechishga
  teng kirishish lozimligi fikriga kelib to‘xtaydilar.