6-amaliy mashg‘ulot. Chiziqli tenglamalar sistemasini yechishning matritsalar usuli. Kramer qoidasi

6-amaliy mashg‘ulot. Chiziqli tenglamalar sistemasini yechishning 

matritsalar usuli. Kramer qoidasi 

 

 

a). Sistemani Kramer formulasi bilan yeching: 





























4

2

3

4

10

2

3

8

2

3

2

1

3

2

1

3

2

1

x

x

x

x

x

x

x

x

x

 

 

Yechish. 

1

2

1

3

2

1

4

8

9

8

3 12 14

4

3

2

 

      





 

 

0

 

  boʻlgani  uchun  sistema  aniq.  Yechimni  Kramer  formulalari 

yordamida topish mumkin. 

1

8

2

1

10

2

1

32

8

30

8

40

24 14

4

3

2

 

   

 







 

2

1

8

1

3 10

1

20

32 12

40

4

48

28

4

4

2

 

  





 





 

3

1

2

8

3

2 10

8

80

72

64

24

30

42

4

3

4

 

 











 

1

2

3

14

28

42

1,

2,

3.

14

14

14

x

x

x













 

Javob: 





1; 2; 3

 

b). Chiziqli algebraik tenglamalar sistemasini teskari matritsa usuli bilan yeching: 





























4

2

3

4

10

2

3

8

2

3

2

1

3

2

1

3

2

1

x

x

x

x

x

x

x

x

x

 

 

 

Yechish. 

























2

3

4

1

2

3

1

2

1

A

 

matritsa uchun teskari matritsa mavjud, chunki 

14

0

A

 





.  































4

5

1

2

6

10

0

7

7

14

1

1

A

 

;

3

2

1

16

50

8

8

60

80

70

56

14

1

4

10

8

4

5

1

2

6

10

0

7

7

14

1

1

















































































































B

A

X

 

Javob: 





1; 2;3 .

 

c) Quyidagi matritsali tenglamani yeching:   

3

4

2

9

1

1

1

3

X





























 

 

Yechish. 

det

3 4

1 0

A

    

  boʻlgani  uchun  A  matritsa  maxsusmas  va 

1

A



 

mavjud  

1

1

4

1

3

A









 









. 

U holda 

1

4

2 9

2

3

1

3

1

3

1 0

X





 

 











 

 









 

 



. 

 

Izoh.  Agarda  A  matritsa  maxsus 





det

0

A



  boʻlsa,  u  holda  matritsali 

tenglamani  yuqoridagidek  yechimini  topish  oʻrinli  emas.  Bunday  hollarda 

matritsali  tenglamalar  yoki  yechmga  ega  emas,  yoki  cheksiz  koʻp  yechimga  ega. 

Keyingi misolda bunga ravshanlik kiritamiz. 

 

d) Quyidagi matritsali tenglamani yeching:   

2

3

1

2

4

6

2

4

X









 

















 

 

Yechish.  det

12 12

0

A







  boʻlgani  uchun  A  matritsa  maxsus  va 

1

A



 

mavjud emas. Faraz qilamizki,  

11

12

21

22

.

x

x

X

x

x





 







 

A va 

X

 matritsalarni koʻpaytirsak,  

11

21

12

22

11

21

12

22

2

3

2

3

1

2

.

4

6

4

6

2

4

x

x

x

x

x

x

x

x







 







 















 

Bundan 

11

21

12

22

11

21

12

22

2

3

1

2

3

2

4

6

2

4

6

4.

x

x

x

x

x

x

x

x





























 

 

Oxirgi tenglamalarsistemasi birgalikda va aniqmas. Ularni yechsak, 

21

22

11

12

1 3

2 3

,

2

2

x

x

x

x









 

Masalan, 

21

2

1,

x







 

22

2

x

µ



 deb belgilasak, 

3

1 1 3

,

2

1

2

µ

X

µ















 









 

Bunda 



 va 



 lar ixtiyoriy sonlar. 

 

Izoh.  Agarda 

11

12

21

22

,

,

,

x

x

x

x

 

larga  bogʻliq  boʻlgan  chiziqli  tenglamalar 

sistemasining kamida bittasi birgalikda boʻlmasa, berilgan matritsali tenglama ( A 

matritsa maxsus boʻlganda) yechimga ega boʻlmaydi. 

Namunada keltirilgan a), b), c), d) misollardan foydalanib misollarni yeching. 

 

Quyidagi tenglamalar sistemasini Kramer usuli bilan yeching: 

1. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

3

6

2

3

4

0

3

2

5

6

x

x

x

x

x

x

x

x

x





























  2. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

4

3

2

9

2

5

3

4

5

6

2

18

x

x

x

x

x

x

x

x

x





























  3. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

1

2

2

4

4

4

2

x

x

x

x

x

x

x

x

x





 









 









 



    

4. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

4

3

4

2

11

3

2

4

11

x

x

x

x

x

x

x

x

x





























  5. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

3

4

2

8

2

3

4

5

0

x

x

x

x

x

x

x

x

x















 



 







   6. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

8

3

6

0

4

3

2

x

x

x

x

x

x

x

x

x





























  

7. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

4

2

3

3

5

3

5

6

9

x

x

x

x

x

x

x

x

x





 



















 



   

8. 

1

2

1

3

1

2

3

7

5

31

4

11

43

2

3

4

20

x

x

x

x

x

x

x











 









 



  9. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

4

31

5

2

20

3

9

x

x

x

x

x

x

x

x

x





























 

10. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

6

2

3

5

x

x

x

x

x

x

x

x

x



















   



   11. 

1

2

3

1

2

3

2

3

2

2

0

6

x

x

x

x

x

x

x

x

x









   



   



 

 

Quyidagi tenglamalar sistemasini teskari matritsalar usuli bilan yeching: 

12. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

2

4

3

3

7

2

3

x

x

x

x

x

x

x

x

x



















  





  13. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

1

2

2

2

2

3

3

3

x

x

x

x

x

x

x

x

x









 

















  14. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

3

5

10

3

7

4

3

2

2

3

x

x

x

x

x

x

x

x

x



















 







 

15. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

5

6

4

3

3

3

2

2

4

5

2

1

x

x

x

x

x

x

x

x

x





























  16. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

4

3

2

4

6

2

3

1

5

3

2

3

x

x

x

x

x

x

x

x

x





 









 









 



17. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

5

2

3

2

2

2

5

0

3

4

2

10

x

x

x

x

x

x

x

x

x





 



















 



 

18. 

1

2

1

3

1

2

3

2

3

3

4

1

2

2

x

x

x

x

x

x

x











 



  

 



  19. 

1

2

3

1

2

1

2

3

2

3

4

4

6

2

2

0

x

x

x

x

x

x

x

x



























  20. 

1

2

3

1

3

1

2

3

2

2

6

3

2

8

1

x

x

x

x

x

x

x

x

















   



   

21. 

2

3

1

2

3

2

3

3

2

5

2

4

2

1

x

x

x

x

x

x

x

















 





 

22. 

1

3

1

2

1

2

3

2

5

3

9

2

1

x

x

x

x

x

x

x















  





 

23. 

1

2

3

2

3

1

2

2

4

2

3

2

x

x

x

x

x

x

x

















  



 

 

 

 

24. 

1

2

1

2

3

1

2

3

3

5

2

0

2

4

15

x

x

x

x

x

x

x

x







   













   

25. 

1

3

1

2

3

1

2

3

5

4

1

2

0

4

2

1

x

x

x

x

x

x

x

x







  















  

Quyidagi tenglamalar sistemasini Kramer usuli bilan yeching: 

26.

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

3

3

2

15

3

3

6

9

x

x

x

x

x

x

x

x

x





 



















 



 27. 

1

2

1

3

1

2

3

7

3

31

4

5

43

2

2

4

12

x

x

x

x

x

x

x











 









 



 28. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

2

31

2

20

3

2

7

x

x

x

x

x

x

x

x

x





























  

29. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

6

2

2

3

15

x

x

x

x

x

x

x

x

x



















   



   30. 

1

2

3

1

2

3

1

2

3

2

2

2

12

2

6

x

x

x

x

x

x

x

x

x









   



 







 

 

Ikkinchi  tartibli  kvadratik 

X

  matritsaga  nisbatan  matritsali  tenglamalarni 

yeching: 

1. 

1

2

3 5

3

4

5 9

X









 



















   

2. 

2

1

3

2

2

4

3

2

5

3

3

1

X











 



 









 













 



 

3. 

3

2

1 2

5

4

5 6

X







 









 









 



 

 

4. 

3

1

5 6

14 16

5

2

7 8

9

10

X









 



 









 











 



 

5. 

3

5

1

2

2

4

2

4

X









 

















   

6. 

1

3

3 2

2

6

1 4

X





 









 







 



 

7. 

3

2

1

1

6

4

2

2

X







 









 







 



 

 

8. 

1

1

1

3

2

6

2

2

2

6

4

12

X













 



 









 















 



 

 

Uchinchi  tartibli  kvadratik 

X

  matritsaga  nisbatan  matritsali  tenglamalarni 

yeching: 

9. 

1

2

1

3

1

0

1

3

2

1

6

3

2

4

1

3

3 1

X



















  

































 

10. 

1 1

1

1

1 3

2 1

0

4

3

2

1 1

1

1

2

5

X







 





 









 





 







 



 

11. 

1

2

3

1

3

0

3

2

4

10

2

7

2

1

0

10

7

8

X



















   





























 

12. 

5

3

1

8

3

0

1

3

2

5

9

0

5

2

1

2 15 0

X





 





 







  



 





 









 



 

13. 

1

3

5

0

0

1

2

7

8

9

3 6

1

3

4

3

0

3

X



 





 





 





 





 









 



 

14.

1

2

3

1

2

2

1

0

0

   1

1

2

2

5

7

0 1

0

2

3

4

4

9 10

0

0 1

X













 









 





  











 









 















 



 

15. 

2

3

1

9

7

6

2

0

2

4

5

2

1

1

2

18 12

9

5

7

3

1

1

1

23 15

11

X











 









 





 









 









 











 



 

 

Quyidagi shartlarni qanoatlantiruvchi barcha 

X

 matritsalarni toping: 

16. 

2

3

2

3

4

6

4 6

X











 



















 

 

17. 

3

6

2

4

4 8

9 18

X



 









 





 



 

18. 

4 6

1 1

6 9

1 1

X









 

















   

19. 

2 1

1

0

2 1

0 1

X



 









 





 



 

20. 

1

1

1

1

1

1

0

1 1

1

1 0

1

0

2

2

0

1

X



















 



























 

21. 

3

1 2

3

9

7

4

3 3

1 11 7 .

1

3

0

7

5

7

X





















 

























 

 

Quyidagi  masalalarning  matematik  modelini  quring,  Kramer  va  teskari 

matritsa usullaridan foydalanib yeching: 

 

22.  Korxona  uch  xildagi  xomashyoni  ishlatib  uch  turdagi  mahsulot  ishlab 

chiqaradi. Ishlab chiqarish xarakteristikalari 1-jadvalda berilgan. 

1-jadval 

Xom-ashyo 

turlari 

Mahsulot turlari boʻyicha xom-ashyo 

sarflari 

Xom-ashyo 

zahirasi 

1 

2 

3 

 

1

S

 

5 

3 

4 

2700 

2

S

 

2 

1 

1 

800 

3

S

 

3 

2 

2 

1600 

 

 

23.  Korxona  uch  xildagi  xomashyoni  ishlatib  uch  turdagi  mahsulot  ishlab 

chiqaradi. Ishlab chiqarish xarakteristikalari 2-jadvalda berilgan. 

2-jadval 

Xom-ashyo 

turlari 

Mahsulot turlari boʻyicha xom-ashyo 

sarflari 

Xom-ashyo 

zahirasi 

1 

2 

3 

 

1

S

 

1 

1 

1 

1 

2

S

 

1 

2 

2 

2 

3

S

 

2 

3 

3 

3 

 

 

24.  Korxona  uch  xildagi  xomashyoni  ishlatib  uch  turdagi  mahsulot  ishlab 

chiqaradi. Ishlab chiqarish xarakteristikalari 3-jadvalda berilgan. 

3-jadval 

Xom-ashyo 

turlari 

Mahsulot turlari boʻyicha xom-ashyo 

sarflari 

Xom-ashyo 

zahirasi 

1 

2 

3 

 

1

S

 

3 

2 

1 

20 

2

S

 

2 

3 

1 

22 

3

S

 

2 

2 

3 

30 

 

 

25.  Korxona  uch  xildagi  xomashyoni  ishlatib  uch  turdagi  mahsulot  ishlab 

chiqaradi. Ishlab chiqarish xarakteristikalari 4-jadvalda berilgan. 

4-jadval 

Xom-ashyo 

turlari 

Mahsulot turlari boʻyicha xom-ashyo 

sarflari 

Xom-ashyo 

zahirasi 

1 

2 

3 

 

1

S

 

2 

1 

2 

6 

2

S

 

3 

0 

2 

8 

3

S

 

1 

1 

-1 

1 

 

26.  Korxona  uch  xildagi  xomashyoni  ishlatib  uch  turdagi  mahsulot  ishlab 

chiqaradi. Ishlab chiqarish xarakteristikalari 5-jadvalda berilgan. 

5-jadval 

Xom-ashyo 

turlari 

Mahsulot turlari boʻyicha xom-ashyo 

sarflari 

Xom-ashyo 

zahirasi 

1 

2 

3 

 

1

S

 

2 

1 

1 

6 

2

S

 

3 

0 

2 

8 

3

S

 

1 

1 

0 

3 

 

 

27.  Korxona  uch  xildagi  xomashyoni  ishlatib  uch  turdagi  mahsulot  ishlab 

chiqaradi. Ishlab chiqarish xarakteristikalari 6-jadvalda berilgan. 

6-jadval 

Xom-ashyo 

turlari 

Mahsulot turlari boʻyicha xom-ashyo 

sarflari 

Xom-ashyo 

zahirasi 

1 

2 

3 

 

1

S

 

1 

1 

2 

4 

2

S

 

3 

0 

2 

5 

3

S

 

1 

4 

1 

6