6-tema: agressiya ha’m zorliqshiliq haqqinda tu’sinik onin’ ma’nisi Reje

6-tema: agressiya ha’m zorliqshiliq haqqinda tu’sinik.
onin’ ma’nisi


Reje:

1. 
   Agressiya ha’m zorliqshiliq o’z ara baylanisli tu’sinik.
   
2. 
   Insan keypinde agressiv jag’daylardin’ o’sip bariwi.
   

Tayansh tu’sinikler: agressiya, zorliqshiliq, hu’jim qiliw, emociya, instinktlar, sezimler, o’z ku’shine isenbewshilik, turaqli qizbaliq, tezpeyillik, qizbaliq, sabirsizliq, besaramjanliq, nosog’lom, stress, depressiya, adekvat juwap, frustatsiya jag’dayi.
Agressiya ha’m zorliqshiliq o’z-ara baylanisli tu’sinik bolip, insan keypinde agressiv jag’daylardin’ o’sip bariwi ha’m toplaniwi aqibeti retinde zorliqshiliqqa alip keliwi mu’mkin. Latin tilinde agressiya <> ma’nisin an’latadi. Agressiya insane xarakterinde tuwma ha’m ta’biyiy bir element retinde, xudi sonin’ menen birge, agressiyadan tiykari uzaq adamnin’ ayriqsha jag’dayda o’z emotsiyalarin tuta bilmewi, olardi qadag’alaw ete almaslig’i aqibetinde payda boliwi mu’mkin .
Zorliqshiliq negizinde insan xarakterinin’ kemshiligi ha’m kemshiligi esaplanadi. Adam o’z sezimleri u’stinen qadag’alaw o’tkere almaslig’i, yamasa o’zin tiya bilmewi zorliqshiliqqa berilip ketiwine tiykar boladi. Zorliqshiliq insannin’ ku’shli ekenligin emes, kerisinshe onin’ shidamsiz ekenligin an’latadi. Sol sebepli oqitiwshi o’z oqiwshilarg’a zorliqshiliq o’tkergeninde, bunday zorliqshiliq shidamsizliq belgisi retinde bahalaniwi ta’biyiy bolip tabiladi.
Zorliqshiliq qollanilg’anda konflikttin’ jaratiwshan’lig’i emes, ba’lki wayran etiw ayriqshalig’i aktiv boladi. Konflikttin’ wayran etiw ayriqshalig’i bolsa, insandi stress, depressiya, o’zgelerden o’zin alip shag’ilisiw, turmistan beziw, o’z ku’shine ha’dden tis iseniw, basqa ta’repten o’z ku’shine isenbewshilik, turaqli qizbaliq, tezpeyillik, sabirsizliq, besaramjanliq siyaqli jag’daylarg’a alip keledi.
Pedagogika ha’m psixologiya menen az maz tanis bolg’anlar tezde mine sol agressiya artinda insannin’ o’zine iseniwi joqlig’in bilip aladilar. Sonday eken, o’zin zorliqshi ha’m qizba etip tutip atirg’an adamlar negizi o’zleri xarakterinde a’meldegi bolg’an <> ti jasiriwg’a ha’reket qilip atitg’an adamlar bolip tabiladi. Zorliqshiliqtan waz keshiw-konfliktte unamli na’tiyjege tiykar boladi. En’ a’hmiyetlisi, zorliqshiliq-qarama-qarsiliq ha’m de mashqalani sheshpewin ang’ariw da’rkar. Ha’r qanday ku’shli konflikt de, ta’replerdin’ ju’da qatti o’z-ara du’gilisiwi ha’m zorliqshiliqti isletiw ha’m qollaw ushin tiykar bola almaydi .
Ta’biyattan agressiv adam- turmisda turaqli ja’ne na’ngi konfliktogen esaplanadi. Konfliktogen adam o’z keypi, sezim-sezimlerin jilawlawdi uliwma bilmeydi, sol sebepli o’z mu’nasebetlerin o’zgeler esabina sheship, o’z agressiyasin tarqatiw, basqalarg’a beriw arqali bul jag’daydan shig’iwina urinadi. Bunday adamlar <> dep ataladi. <> lar basqa adamlardin’ emociyalarin, sezim-sezimlerin jew, olardi basqariw ha’m o’zine awdiriw esabina ku’n ko’redi.
Agressiv jag’day uliwma jamanba yamasa onin’ paydali ta’repleri de barma? Belgili da’rejedegi unamli agressiya, qandayda-bir maqsetke etiw o’zin qorg’aw, qandayda bir bir zatti a’melge asiriwdag’i qatan’liq-za’ru’rli jag’day esaplanadi. Agressiyag’a agressiya menen juwap qaytariw jag’dayi - frustatsiya dep ataladi. Frustatsiya jag’dayinda o’zin qorg’aw niyeti ha’m ha’reketleri agressiv juwap jol menende ko’rinetug’in boladi. Frustatsiyanin’ jaman aqibetlerinen biri-nevrozlar esaplanadi. Agressiv jag’dayda uzaq turiw insan salamatlig’inin’ egewi esaplanadi. Kewillishilik, shadliq insane o’mirin qansha uzaytirsa, agressiv jag’day sonshaliq insan o’mirin joq qiladi.
Konflikt jag’daylarda ko’binese agressiya ha’m zorliqshiliq ushirasip turadi. Agressiya ha’m zorliqshiliqti konflikt sheshimi retinde qollaw hallari bar. Geyparalar abay qiliw, shantaj, zorliqshiliqqa o’tiw arqali qarama-qarsiliq tarqatip aliw mu’mkin dep esaplaydi. Biraq bul naduris qaraw. Zorliqshiliq konflikt sheshimi bola almaydi, ol konfliktti zorliqshiliq ha’m agressiyag’a duslastiriw degeni tek. Konfliktti zorliqshiliqtan alip shig’ipketiw ja’ne oni gumanistik talaplar tiykarinda mashqalag’a qaratiw, na’tiyjede mashqalani tarqatip aliw-konflikt sheshimi idegeni boladi. Zorliqshiliq o’z ku’shin mashqalag’a qaratpag’ani, usinin’ menen birge, insanlar turmisina qa’wip tuwdirg’ani sebepli konflikttin’ sheshimi bola almaydi. Negizi, zorliqshiliq konfliktti og’iri teren’lestirip jiberedi. Zorliqshiliq ta’replerdi hesh waqit bir-birine jaqinlastirmaydi, ba’lki uzaqlastiradi tek.