Айланиш динамик мувозанатлашгандан бошлаб


Download 161.1 Kb.
bet1/4
Sana07.05.2023
Hajmi161.1 Kb.
#1439565
  1   2   3   4
Bog'liq
kirish yangi



Айланиш динамик мувозанатлашгандан бошлаб a-ишчи гилдирак четки нуқталарининг чизиқли тезлиги катта бўлиши эвазига, унинг кўракчаларига сув кириши камаяди, қаршилик кучини ортиши энергия исрофига олиб келади. Сув марказга томон харакатида сиқилиб айланиш йуналишига тескари бўлган кучни юзага келтиради.
Хозирда, катта гидротурбиналар конструкциялари асосида кичик микро гидротурбиналар ясалмоқда. Мисол учун, Филлипин, Лагунадаги Молавин дарёси гидропотенциалини ҳисоблашда олинган натижани текширишда, Каплан гидротурбинаси асосидаги, номиналь қуввати 2,3-7,5 кВт ва 1,9-5,5





1.4- расм Маржонли микро- ГЭС 1.5-расм Реактив гидротрубина
схемаси: а- ишчи ғилдирак ;
б- йўналтирувчи аппарат.
кВт бўлган иккита микро-ГЭС ўрнатилиб, мос ҳолда 49,9% ва 51,8% ФИК олишга эришган [53; 112-115].
Шунингдек, Хитой давлати таддикотчилари томонидан кичик босимларда ишловчи сифонли, ўқли гидротурбина яратилган. Унинг максимал ФИК 87%, 2,9 м дан юқори босимларда самарали ишлайди [54, 43-50-6].
1 4_§ Микро-ГЭСларнинг техник- иктисодий кўрсаткичлари
Микро-ГЭСнинг техник иқтисодий кўрсаткичлари, унинг барча қўшимча механик қурилмалари, олинган электр токи кучланиши, частотасини стабиллаштириш қурилмалари, бошқарув тизими ва унда ишлатиладиган электрогенератори, тайёрлаш харажатлари, техник мураккаблик даражаси ва ундан олинадиган электроэнергияси қуввати, эксплуатацион харажатлари, каби барча омилларни эътиборга олган ҳолда аниқланади. Бу омиллар кўп жиҳатдан микро-ГЭС гидротрубинасини лойиҳалаш жараёнида аниқланади.
Катта ГЭС ларнинг кичиклашган лойиҳасидан микро-ГЭСларни лойиҳалаш учун фойдаланиш яхши натижа бермайди, сабаби, микро-ГЭС улчамларининг кичиклиги, техник жиҳатдан паррак ва бошқа қўшимча деталларнинг кичиклашувига олиб келиб, жойлардаги қаршиликларни хиссаси ортиқ бўлиши эвазига, каттадаги сингари ФИК ни бермайди, шунинг билан бирга турли техник кийинчиликларга олиб келади. Шунинг учун асосий масалалардан бири, аниқ мақсадга йуналтирилган микро-ГЭСларни лойиҳалашда унинг асосий иқтисодий кўрсаткичларидан бири таннархи, ўлчамлари, эксплуатацион сифатлари, энергетик ва кавитацион кўрсаткичлари, тезкорлиги ва бошқа қўшимча қурилмаларнинг техник характерлари каби омилларни хисобга олган холда лойиҳалаш даркор.
Умумтармоқдан узок жойлашган худудларда гидроэнергетик
потенциалдан фойдаланишда кўриладиган микро-ГЭСлар тури ва типларини, уни сув билан таъминлашнинг мавжуд вариантларини тўғри танлаш асосий масалалардан бири бўлиб, микро-ГЭСнинг иқтисодий техник кўрсаткичларини белгилаб беради. Микро-ГЭСни танлашда, истеъмолчиларнинг энергетик талаблари характеристикаси (кунлик ва сутканинг вақт оралиқларидаги талаб қилинадиган максимал электр қуввати, ойлик, йиллик, мавсумий талаблар) ўрганилиб ва шунинг билан бирга, талаб қилинган қувватдаги микро-ГЭСда сарф бўладиган сув миқдори аниқланади. Бу катталиклар аниқлангандан сунг микро-ГЭС тури, унда ишлатиладиган қурилмалар сони ва таркибларини мавжуд вариантлари ичидан энг арзон ва самарадорини танлаш, мукобиллаштириш масаласини ечишга олиб келади.
Биламизки, микро-ГЭСларни лойихалашда унинг асосий иктисодий курсаткичи сифатида ундан олинадиган 1кВт кувватдаги электроэнергиянинг таннархи эътиборга олиниб, унинг минимал кийматга эришиш энг асосий максадни ташкил этади.
зз
Бу масала учун дуйидаги ифодани ёзиш мумкин:


(1.4.1)
бунда С1кВт- 1кВт электр дувватининг таннархи; Q , qruoc холда номердаги солиштирма хдражати ва унинг микдори (турли курилма, транспорт, мехнат хакди, материал ва дурилма ясашга кетган харажатлар). Ргэс- микро-ГЭС нингумумий дуввати [55; 25-30-6.].
[56] иш авторлари томонидан деривацияли ва плотинали микро- ГЭСларнинг таннархини танлаш масаласи урганилиб чидилган. Унта кура деривацияли микро-ГЭСларнинг таннархи асосан, гидроагрегатлар ва тармодлантириш учун кетган харажатлар йигиндисини ташкил этади. Яъни:


(1.4.2)
Cmz3c=ici(qi)-qrn36+ c2(D,M)-q2,
Бунда ci(qi)- 1кВт дувватдаги энергоблокнинг нархи,
q/-энергоблокнинг номинал дуввати (кВт), >
C2(D,M)-\mqtp трубопроводнинг нархи(1)-диаметри, М-материали),
6/2-трубопроводнинг узунлиги (м).
Куриб утилган ифода ордали турли дувватдаги микро-ГЭС вариантларини тахлилини 1.6-расмда келтирилган графикда куришимиз мумкин. Деривациялаш усулида сувни дувурларда олиб делишнинг нархи труба узунлиги, диаметри, материалига боглид булишдан ташдари, унинг диялик даражасига хам боглид булади. Буни 1,6-расмда турли дияликлар учун олинган графикларни таддослаш ордали кура бламиз Микро-ГЭС дувватини ортиб бориши 1кВт дувватнинг таннархини арзонлашувига олиб келади. Шунингдек, яна бир асосий масалалардан бири микро-ГЭСларни лойихалашда имконият даражасида, серияли генераторлардан ёки асинхрон двигателлардан фойдаланишга интилиш керак.
Кичик, 50 кВт гача дувватларда ишловчи микро-ГЭСларда асинхрон генератор ишлатиш арзон тушади, чунки, ундан чидувчи ток кучланиши
синусоидал конуниятга якдн булиб, катта анидлик шарт булмаган жойларда кушимча курилмаларнинг анча содда булиши эвазига таннархи арзонлашади.
. Яна асосий омиллардан бири, гидротурбинадан олинадиган айланма харакатни генераторга беришда редукторлардан фойдаланмасликка интилиш, тезкор гидротурбиналарни яратибгина долм ай, кавитацион емирилишга олиб келмайдиган ва гидротурбина ичидаги сув окими учрайдиган даршиликларнинг энг кичик булишини таъминлайдиган конструкцияни лойихалаш талаб этилади.


1х10б
Нархи, Росс, рубли, 4x6
ЗхЮ6 2x106
" 1.6-расм. Турли киялик бурчакларда деривацияланган микро-ГЭСнинг 1кВт
кувватининг таннархи. -О0- - киялик 0,5 ,-ез-о- -киялик 0,4 ,
-А^-Киялик 0,3 [48; Ш-б].

Кичик ва микро-ГЭСлар учун генераторлар танлашда уларнинг техник ва эксплуатацией характеристикалари билан бир каторда АГ вау билан бирга ишлайдиган кушимча (уйготиш тизими, кучланиш ва частота стабилаштирувчи) курилмаларнинг таннархи дам асосий мезонлардан биридир.
[57; 124-126-6.] иш авторлари томонидан жахон мидёсида етакчи - генераторлар ишлаб чикарувчи мамлакатлар ва уларнинг нархлари тахлилий
урганиб чидилган. Россия, Украина , Европа давлатлари ва бопща давлатлардаги ишлаб чидилган генераторларнинг нархлари уртача 3-5% га фард дилиши анидланган. Генераторларнинг нархлари таддосланганда, улар билан бирга ишлатиладиган СГ уйготиш тизими, АГ конденсатор батареялари, дамда доимий ток генераторлари (ДТГ) инверторларнинг нархларини хдсобга олинмаган.
1.7-расмда турли типдаги генераторларнинг дуввати ва нархлари орасидаги богланиш графиги акс эттирилган. Графикдан куринадики, ДТГ ларни анча диммат булади, агар унга инвертор ва душимча курилмалар нархлари душилса микро-ГЭС таннархи янада ортиб кетади. Демак, кичик 50 кВт гача дувватдаги генераторлар ичида АГ лардан фойдаланилса микро-ГЭС таннархи энг арзонга тушади. Графикнинг юдори ва бошда дисмларида генератор типлариниг нархларида катта фардни куришимиз мумкин. Бунинг сабаби, уларда ишлатиладиган деталларнинг массаси ва улчамлари АГ ва СГ, ДТГ лардатурличабулишидир. Кичик СГ ларда якорлари дутблилиги сабабли АГ якорларидан катта булади. Юдори дувватли генераторларда АГ ротори рамка юзаси керакли магнит одимини х,осил дилиши учун катта булиши керак, бу АГ роторининг улчамлари ва массасини СГ якоридан катта булишига олиб келади. 1.8-расмдан куринадики, АГ ва СГ графиклари устма-уст тушган жойларида массалари деярли тенг ва бу 80-90 кВт дувватдаги генераторларга мос келади. Демак, АГ ларни микро-ГЭСларда ишлатиш, сув сарфи, кучланиш частоталари пульсацияларини бошдариш дурилмалари эвазига, СГ лардан кура анча арзон тушар экан [57; 125-6.]. -


Download 161.1 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling