Aksonometriya

Farg’ona viloyati Rishton tumani

2-sonli Kasb Hunar Maktabi 33-22
guruh o’quvchisi Muhammadjonov
Fayzulloning chizmachilik fanidan
tayyorlagan mustaqil ishi


Aksonometriya (yun. axon — oʻq va metriya — oʻlchash) — predmetlarni chizmada parallel proyeksiyalar yordamida tasvirlash usuli. Fazoviy shakllarning aksonometrik proyeksiyalarini qurish uchun uchta oʻzaro perpendikulyar oʻqlar Ox, Oy, Oz va shu oʻqlardagi masshtab uzunliklar tanlanadi. Soʻngra ushbu shakl va bu oʻqlar masshtab bilan birga proyeksiyalar tekisligiga proyeksiyalanadi. Proyeksiyalash yoʻnalishi bilan aksonometrik pro-yeksiyalash tekisligi orasidagi burchakka qarab toʻgʻri burchakli va qiyshiq burchak-li A. xillarga boʻlinadi. Uch koordinata kesmalari bir xil oʻzgaradigan (izometriya) va faqat ikki koordinata kesmalari bir xil oʻzgaradigan (dimetriya) A.lar koʻproq uchraydi. A. yaqqol boʻlishi bilan birga, unda tasvirlangan narsaning oʻlchamlarini topishga, predmetning askonometrik tasviri uning koordinatalar sistemasiga nisbatan toʻla shaklini va joylashishini tiklashga imkon beradi.

Fazodagi 0 nuqtada kesishuvchi ozaro perpendikulyar uchta chiziq aksonometrik oqlar deb qabul qilinib, bu koordinatalar sistemasini aksonometrik P tekislikka s yonalish boyicha proyeksiyalash orqali aksonometriyada koordinata oqlarining proyeksiyalari hosil qilinadi (82-shakl). Har bir oq uchun umumiy bolgan e kesma masshtab birligi sifatida qabul qilinib, natural masshtab birligi deb ataladi. Bu kesmaning P tekislikdagi proyeksiyalari aksonometrik msshtab birliklari deyiladi. Ularning natural masshtab birligiga nisbatlari aksonometrik oqlari boyicha ozgarish kooeffisiyentlari deyiladi. Aksonometrik oqlar boyicha ozgarish kooeffisiyentlari uchala oq boyicha bir xil ex=ey=ez bolsa, izometrik proyeksiya yoki qisqacha izometriya deyiladi. Agar ozgarish kooeffisiyentlari ikkita oq boyicha bir xil bolib, uchinchisi ulardan farq qilsa, yani ex(ez =ey yoki ex=ey(ez bolsa, dimetrik proyeksiya yoki qisqacha dimetriya deyiladi. Uchala oq boyicha ozgarish kooeffisiyentlari turlicha, yani ex(ey(ez bolsa, trimetrik proyeksiya yoki qisqacha trimetriya deyiladi.

• 
  S yonalish P ga perpendikulyar bolsa, togri burchakli, ogma bolsa, qiyshiq burchakli aksonometrik proyeksiya deyiladi.
  

Dimetriya nima?

Dimetriya aksonometrik proyeksiya turlaridan biridir.

Dimetriya – yunoncha, ikki marta kam o‘lchash degan ma’noni beradi.

Axonometriya tufayli bitta hajmli tasvir bilan ob’ektni bir vaqtning o’zida uch o’lchamda ko’rish mumkin. 2 o’qdagi barcha o’lchamlarning buzilish tezligi bir xil bo’lgani uchun, berilgan proyeksiya va dimetriya deb atalgan.

Axonometriya tufayli bitta hajmli tasvir bilan ob’ektni bir vaqtning o’zida uch o’lchamda ko’rish mumkin. 2 o’qdagi barcha o’lchamlarning buzilish tezligi bir xil bo’lgani uchun, berilgan proyeksiya va dimetriya deb atalgan.

• 
  To'rtburchak dimetriya Z o'qi "vertikal" bo'lganda, X va Y "o'qlari gorizontal segmentdan 7 gradus 10 daqiqa va 41 daraja 25 daqiqa burchaklarni hosil qiladi. To'rtburchaklar dimetriyada Y o'qi bo'ylab buzilish koeffitsienti 0,47 ga teng bo'ladi va X va Z o'qlari bo'ylab ikki barobar ko'p, ya'ni 0,94. Oddiy dimetriyaning taxminan aksonometrik o'qlarini qurishni amalga oshirish uchun tg 7 gradus 10 daqiqani 1/8, tg 41 gradus 25 daqiqani esa 7/8 deb hisoblash kerak.