Amirova Zulayho.” oshqozon ichak tizimida yashovchi gijjalar”

Amirova Zulayho.” oshqozon ichak tizimida yashovchi gijjalar”

• Jahon sog’liqni saqlash tashkilotining ma’lumotiga kura yer yuzida 4498 mln odam turli xil gijjalar bilan zararlangan.
• Akademik Skryabinning tasnifi buyicha gijjlar 3 guruhga bulinadi:
• 1>Nemtodlar-yumaloq shakldagi cho’zinchoq gijjlar
• 2>Sestodlar –tasma shakldagi uzinchoq gijjalar
• 3>Trematodlar-so’ruvchi gijjalar
• Gijjlarning biologik xususiyatlar va invaziyalarning tarqalishiga qarab gelmintozlar
• geogel –mintoz
• Biogel mintoz
• Kontaktli gelmintoz

• Ichak gelmintozlariga nematodlardan:enterobioz,askaridoz,trixosefaliz,ankilostomidoz,trixennellez
• Sistodozlardan:teniarinxoz,tenioz,gimenolipedoz va difillobatreoz kiradi.
• Enterobioz
• -sinonim-oksiuroz odamlar orasida eng kup tarqalgan ichakning zararlanishi va orqa chiqaruv atrofida qichishish bilan kechadigan surunkali kasallik.
• U oq rangli mayda dumaloq gijja bosh qismida kutikular burtma va og’iz atrofoida 3 ta labi nor.urg’ochisi yirikroq, uzunligi 9-12 mm dum qismi bigizsmon chuzilgan.erkagi ancha mayda 2-5 mm bulib uning dum qismi buralgan.

• Tuzumi yupqa,silliq, rangsiz qoplama bilan qoplangan,noto’g’ri oval shaklda u asosan odam ingichka ichakning quyi va yugo’n ichagining yuqori qismlarida yashaydi.gijjalarning ichakdan chiqishi va tuxum quyishi asosan tunda buladi. 4-6 soatdan keyin tuxum yetuk lichinka holatiga utadi.
• KLINIKASI
• Kechqurun yoki tunda qichishish,uyqu buzilishi,tajanglik,serzarda bulib oladilar, ish qobilyati pasayadi,bolalar injiq jahldor, bzan bosh og’rishi,bosh aylanishi,xotira pasayishi tirishishli tutqanoq,xushdan ketish, tunda siyib quyish kuzatladi.

Askaridoz

• Askarida yirik nematode bulib,erkagining uzunligi 15-25 sm, urg’ochisiniki 24-44 sm ga yetadi. Urg’ochi askaridaning dumi chuziq,erkaginiki esa qorin tomoniga qarab halqasimon egilgan buladi. Boshida og’iz teshigi bulib, 3 ta yirik lab bilan uralgan yetilgan askarida odamning ingichka ichagida parazitlikq qiladi .ingichka ichakka tushgan lichinka ichak devoridan darvoza vena tomiriga utadi va vena oqimi orqali jigarga boradi,sung o’ng yurak bulimi va o’pkaning qon tomirlar kapilyarlariga yetib boradi. Kapilyarlar devorini teshib utib alveolaga bronxiolaga keyin traxeya orqali tomoq va og’izga tushadi.

KLINIKASI

• Kasallikning migratsion bosqichi 5-7 kun davom etadi belgilarsiz, 2-3 kundan keyin loxaslik.loqaydlik,quvvatsizlik, tez charchash, serzarda terlash,bosh og’rig’I,bazan isitma bugimlarda va mushaklarda og’riq,isitma subfebril, terida qichishish, eshak yemi, qo’l oyoqlarda mayda toshmalar, limfa tugunlar kattalashgan,ung qovurg’a ostida og’riq qorin kepchishi, o’pka sindromi quruq yoki shilimshiq ba’zan
• qonli shilimshiq balg’amli yutal hansirab nafas olish,
• ASORATLAR-urmalab kirishi oqibatida o’tkir appendetsit,obturatsion sariq kasalligi,yiringli xolisistit,xolangio gepatit rivojlanishi mumkin.

TRIZOTSEFALYOZ

• Asosan oshqozon ichak tizimida faoliyatini buzadi.u qilbosh,trichocerfalus trichiurus nematoz bulib uning boshi tanasiga nisbatan ingichka.erkagi uzunligi 3-4.5 sm dumi spiralsimon urg’ochisi 3,5-5,5 sm dumi konussimon. U asosan ichakning kurichak ayrim hollarda ingichka ichakda uchraydi.
• KLINIKASI
• Kungil aynishi ishtaha pasayishi,sulak oqishi,ichning suyuqlik kelishi,qabziyat,metiorizm,kuproq eng pastki qismda og’riq,surunkali appendetsit deb hisoblanangan.

TRIZINELLEZ

• TRIZINELLEZNING quzg’atuvchisi yumaloq gijja juda mayda bulib urg’ochisining uznuligi 4mm ga yaqin,erkagining uzunligi 1,2-1,6 mm ularning eni 0,04-0,06 mm bulib asosan ingichka ichakdan yashaydi.
• Klinikasi 4 ta symptom:Isitma,qovoqlarda shish ,mushaklarda og’riq va qondagi pereozinofiliya hisoblanadi.

ANKILOSTOMIDOZLAR

• Alohida qo’zg’atuvchisi 2 xil bulgan ankilosmotoz va nekatoroz. Bular oshqozon ichak jarohatlanishi va temir taqchil anemiya rivojlanishi bilan namoyon buladi.Qo’zg’atuvchining ANCYLOSTOMA DUODENALE va NECATOR AMERICANUS. Ular oq qizg’ish rangli mayda nematode, ANCYLOSTOMA DUODENALE –og;zi qiyshiq gijja-urg’ochisi kattaligi 10-18*0,4-0,6 mm.erkaginiki 7-11*0,4-0,5mm.ular ingichka ichakning yuqori qismida yashaydi.
• Qichishish,papulyoz va eritramotoz toshma, shuningdek30-60 kun itgach oshqozon ichak faoliyatining buzilishi,dudenit,periduodenit va eyunit jarohatlanishlar rivojlanadi.

ICHAK SISTODOZLARI

• Teniarinxoz-oshqozon ichakning yulining yuqori qismi jarohatlanishi bilan kechadigan gijja kasalligi
• -Tenioz--oshqozon ichakning yulining yuqori qismi jarohatlanishi bilan kechadi, quzg’atuvchisi chuchqa solityori.
• Geminolepidoz quzgatuvchisi-HYMENOLERIS nana ingichka ichakda yashaydi.