Anorganik birikmalarning asosiy sinflari arxiv uz

ANORGANIK BIRIKMANING ENG MUXIM SINFLARI
Oksidlarning sinflanishsi, nomlanishi, olinishi va hossalari
Hamma moddalar oddiy va murakkab moddalarga bo’linadi. Oddiy moddalar bitta element atomlaridan iborat bo’ladi, murakkab moddalar esa ikki yoki undan ko’p element atomlaridan tuzilgan bo’ladi. Anorganik birikmalarning eng muhim sinflariga oksidlar, asoslar, kislotalar va tuzlar kiradi. Bularning barchasi murakkab moddalardir.
Oksidlar – ikki elementning biri kislorod bo’lgan murakkab moddalarga aytiladi. Oksidlar ikkiga bo’linadi

• 
  tuz hosil qiluvchilar –kislotalar va ishqorlar bilan o’zaro ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi;
  
• 
  tuz hosil qilmaydigan yoki indefferent (befarq) – tuzlar hosil qilmaydi, kislotalar va ishqorlarga nisbatan befarq. Bu turdagi oksidlar kam: H₂O, NO, CO, SiO, N₂O, SO ….
  

Tuz hosil qiluvchi oksidlar o’z navbatida asosli, kislotali va amfoter oksidlarga bo’linadi. Suv bilan birikib hosil qilgan birikmalari asoslarga mos keladigan oksidlarga asosli oksidlar deyiladi. Asosli oksidlar kislotalar va kislotali oksidlar bilan ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi. Kislotali oksidlar asoslar va asosli oksidlar bilan ta’sirlashib tuzlar hosil qiladi. Amfoter oksidlar kislotalar va kislotali oksidlar bilan hamda asoslar yoki asosli oksidlar bilan ta’sirlashib tuz hosil qiladi. Suv bilan birikib hosil qiladigan gidroksidi asoslarga mos keladigan birikmalarga asosli okidlar deyiladi.

Masalan:

Na₂O + H₂O2NaOH asosli oksidasos BaO + H₂OBa(OH)₂ asosli oksidasos
Oksidlarni qizdirishga bo’lgan munosabatlari turlichadir. Ishqoriy va ishqoriy – er hamda ko’pgina boshqa metallarning oksidlari juda issiqqa chidamli. Ammo ayrim metall oksidlari (HgO, Ag₂O, PtO₂, . . .) qizdirilganda to’liq parchalanadi:
2HgO ₌^t0 2Hg + O₂
2Ag₂O = 4Ag + O₂
Ayrim metall oksidlari qizdirilganda kislorod chiqarib quyi oksidlariga o’tadi:
4CrO₃ = 2Cr₂O₃ + 3O₂
4MnO₂ = 2Mn₂O₃ + O₂

2 Asoslar, ularning turlari, nomlanishi, olinish usullari va xossalari

Asosli oksidlarning gidratlari asoslar deb ataladi. Ular tarkibida OH guruh tutgani uchun ko’pincha gidroksidlar deb ataladi.
Asoslarning umumiy formulasi:
Me(OH) _n, Me — metall (yoki metall hususiyatiga ega bo’lgan radikal, masalan, NH⁺₄), n — gidroksidlar soni.

Kislotalar, ularning sinflanishi, olinish usullari va xossalari

Metall atomlariga almashina oladigan bitta yoki bir nechta vodorod atomlari va kislota qoldig’idan iborat murakkab moddalarga kislotalar deyiladi.
Suvli eritmalarida (yoki suyuqlanmalarida) musbat zaryadlangan vodorod ionlariga va manfiy zaryadlangan kislota qoldiqlariga dissotsiyalanadigan kimyoviy birikmalarga kislotalar deyiladi (Arrenius ta’rifi).
Kislotalarning umumiy formulasi: H_nK_q
Bu erda K_q-kislota qoldig’i (anion), n-kislota qoldig’ining zaryadi (valentligi).
Kislotalar har hil belgilari bo’yicha sinflanadilar: