Badiiy tasviri Kirish I bob. “Boburnoma” asari haqida umumiy ma’lumotlar va mazmuni

Mavzu: “Boburnoma” da Hindistonda tabiatining badiiy tasviri
Kirish
I bob. “Boburnoma” asari haqida umumiy ma’lumotlar va mazmuni
1.1. “Boburnoma” asari haqida umumiy ma’lumotlar
1.2. Zahiriddin Muhammad Boburning “ Boburnoma” asarining mazmun va mohiyati
II. bob. Boburnoma” da Hindistonda tabiatining badiiy tasviri va Hindiston tabiati
2.1. “Boburnoma” da Hindistonda tabiatining badiiy tasviri
2.2. Zahiriddin Muhammad Boburning “ Boburnoma” asarida Hindiston tabiati
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati

KIRISH
Qadimiy Movarounnahr va undagi xalqlar hayoti haqida jonli guvohlik beruvchi asarlar orasida “ Boburnoma “ alohida ajralib turadi. Ajoyib lirik shoir, o’zbek adibi Zahiriddin Muhammad Bobur tomonidan yaratilgan bu asar ijtimoiy-tarixiy, ilmiy, tabiiy va adabiy lingvistik ma’lumotlar xazinasidir unda 1494-yildan 1530-yilgacha O’rta Osiyo, Afg’oniston va Hindistonda kechgan voqealar bayon etilgan. Bobur tarixiy faktlarni shunchaki qayd etish jangu-jadallar, yurishlar haqida xronologik axborot berish bilangina kifoyalanmay, voqealarni jonli tilda qiziqarli hikoya qiladi, manzara chizadi, tabiatni, etnografik holatlarni tasvirlaydi, davrni, uning xususiyatlarini gavdalantiradi. Shu sababdan asar faqat ilmiy –tarixiy ahamiyati bilan emas, balki o’zbek badiiy nasrining yorqin namunalaridan biri sifatida ham biz uchun qimmatlidir. Shoir o’z xotiralarini badiiy naql uslubida sodda va ravon bayon etadi, o’nlab tarixiy shaxslarning aniq xarakterini yaratadi; tabiat manzaralarini suratini chizadi, kitobni har xil syujetlar, ishqiy sarguzashtlar, sheriy parchalar bilan bezaydi. Tilga olingan shaxsning portreti kiyinishini, tashqi ko’rinishini, fel-atvorini, odatlarini, o’tmishini avlod-ajdodini birma-bir ta’rif etiladi. Asardagi markaziy obraz Boburning o’zi, albatta. Uning his – tuyg’ulariga boy qalbi ko’z oldimizda yorqin jonlanadi. Ingliz tarixchisi Elfiniston “ Boburnoma” va uning muallifi haqida “Uning his tuyg’ulari har qanday mubolag’adan yoki pardalashdan holi, uslubi oddiy mardona, shu bilan birga jonli va ifodali. O’z zamondoshlari biografiyasini, ularning qiyofalari, urf-odati, intilishlari, qiziqish va qiliqlarini ko’zguda aks etgandek ravshan tasvirlaydi.
Zahiriddin Muhammad Bobur Hindistonni zabt etilishiga asli zoti temuriylardan bo’lmish Bobur va uning hamrohlari jasorati tufayli erishildi. Uning yoshlik yillari ham ana shu irqqa mansub qabilalar orasida o’tganligi uchun davlatni boshqarish va idora qilish uslubida ham bu cho’l o’g’loni faoliyatida ikki ulkan qabila mo’g’ullar va o’zbeklarning ta’siri sezilib turadi.¹ Temuriylarning ikkinchi poytaxti Hirotning Shayboniyxon tomonidan istilo qilinishi Boburshohning Hindistonga bo’lgan ishtiyoqi yanada ortgan edi. Shunday bo’lishiga qaramay, u Hindistonday ulkan mamlakatni 1526-yilda o’z idorasi ostiga birlashtirishga muvaffaq bo’ldi. Boburshoh 1519-1525-yillarda Hindistonni egallash uchun hal qiluvchi keng miqyosli beshta jangni amalga oshiradi. Bu ulkan mamlakatni bo’ysundirish nihoyatda og’ir kechadi. “Boburnoma”da muallif ilgari Hindistonni fath etgan Sulton Mahmud G’aznaviy va afg’onistonlik Shahobiddin Muhammad G’uriylarning harbiy qudrati o’zining imkoniyatlaridan nihoyatda yuqori bo’lganini takidlaydi. Unda qayd, etilishicha Sulton Mahmud G’aznaviy Hindistonga yurish qilganida, Hurosonday ulkan mamlakat, Xorazm vohasi va Samarqand unga tobe edi. Son jihatdan nihoyatda katta bo’lgan qo’shini yuz ming ikki yuz ming kishiga etar edi. Sulton Shahobiddin G’uriy bu mamlakatga hujum qilganda, uning ukasi Xuroson mamlakatining podshosi edi. U bir yuz yigirma minglik qo’shin bilan bu o’lkaga kirib keldi. Har ikkala hukmdorga qarshilik ko’rsatgan Hindiston rojalari bo’lib, bepoyon bu mamlakat yagona boshqaruv ostida birlashmagan edi. Boburshoh sarson – sargondonchilikning alamli kunlarini boshidan kechirib, vaqti-vaqti bilan ko’plab talofat ko’rib yurt va saltanat ishtiyoqi bilan Hindistonga yuzlandi. Uning idorasi ostida bo’lgan Badahshon, Qunduz, Qobul va Qandahar viloyatlari zo’rg’a o’zini tutib turar, bu viloyatlar yuz ming kishilik qo’shinga ega bo’lgan shayboniylarga yaqin bo’lganligi uchun ularga madad kuchlarini yuborib turush zarurati mavjud edi. Boburshoh 1525-yilda beshinchi marta hal qiluvchi hujum uyushtirganda Hindiston mamlakati Behradan Bahorgacha Sulton Ibrohim Lo’diy u nomi Afgo’n tasarrufida edi. Boburshohning o’n ikki ming kishilik lashkariga uning yuz ming kishiga yaqin azamat qo’shinini va mingta jangovor fili qarshi turar edi.