Berdaq atindaģi Qaraqalpaq màmleketlik universiteti Biologiya fakulteti 3-s biologiya studenti Bekmurzaev Azizbektiń

Berdaq atindaģi Qaraqalpaq màmleketlik universiteti

Biologiya fakulteti 3-S Biologiya studenti Bekmurzaev Azizbektiń

Genetika hàm genomika pàninen

SLAYD JUMISI

Orinlaģan:Bekmurzaev.A

Qabillaģan:Allaniyazova.M

Ğawasha seleksiyasi

Òzbekistan Respublikasi aymaģinda egiw ushin usinilģan awil xojaliq eginleri Màmleket reystrina 2014-jilda ģawashaniń 26 sorti kiritilip, Respublikamiz dalalarinda egiwge ruxsat berildi. Egiwge usinilģan sortlardiń belgi hàm qàsiyetleri jaqsilanip, tòmendegishe ozgergen: hasildarliģi 35,2-43,6 s/ge, bir gòrektiń salmaģi 4,9-6,2 g, 1000 shigit salmaģi 112-125 g, talshiq shiģimi 35,4-37%, talshiq uzinliģi 32,6-32,2mm boldi.

Ğawashaniń tiykarģi S-6524, Buxora-6, AN-Bayaut-2, Namangan-77, Omad, Sulton sortlari Respublikamizdiń 1mln 115 miń gektariniń ayirim ùlken maydanlarinda egilmekte. Bul sortlar qatarinda tòmendegi ģawasha sortlariniń maydanlarida kùnnen-kùnge òsip barmaqta: Buxara-102, Andijan-37, Namangan-34, Xorazm-150, Navbahor-2, S-8284, Gulbahor usilar qatarina kiredi. Seleksioner alimlar jeńislerine tayanip,jańa sortlar shiģarilmaqta. Sol qatarda gen injeneriyasi usilinan paydalanip, jaratilģan orta talshiqli ģozaniń Porloq-1, Porloq-2, Porloq-4 sortlari hasildarliģi hàm talshiģiniń texnologiyaliq sipat kòrsetkishleri boyinsha aldińģi egilip kiyatirģan sortlardan keskin pariq etiwi gùzetilmekte

Ğawashaniń tiykarģi S-6524, Buxora-6, AN-Bayaut-2, Namangan-77, Omad, Sulton sortlari Respublikamizdiń 1mln 115 miń gektariniń ayirim ùlken maydanlarinda egilmekte. Bul sortlar qatarinda tòmendegi ģawasha sortlariniń maydanlarida kùnnen-kùnge òsip barmaqta: Buxara-102, Andijan-37, Namangan-34, Xorazm-150, Navbahor-2, S-8284, Gulbahor usilar qatarina kiredi. Seleksioner alimlar jeńislerine tayanip,jańa sortlar shiģarilmaqta. Sol qatarda gen injeneriyasi usilinan paydalanip, jaratilģan orta talshiqli ģozaniń Porloq-1, Porloq-2, Porloq-4 sortlari hasildarliģi hàm talshiģiniń texnologiyaliq sipat kòrsetkishleri boyinsha aldińģi egilip kiyatirģan sortlardan keskin pariq etiwi gùzetilmekte

Ğawasha jàhànde 90 dan artiq màmleketlerde 32-33 mln gektardan kòbirek maydanlarda egiledi. Hàm 19-20 mln tonna paxta talshiģi jetistiriledi.

Ğawasha jàhànde 90 dan artiq màmleketlerde 32-33 mln gektardan kòbirek maydanlarda egiledi. Hàm 19-20 mln tonna paxta talshiģi jetistiriledi.

Dùnyada eń kòp paxta jetilistiretuģin màmleketler Qitay, AQSH, Hindistan, Pakistan, Òzbekistan, Braziliya,Tùrkiya, Misr, Meksika bolip olardiń esabina dùnyada jetistirilip atirģan paxtaniń 80% ten kòbiregi tuwri keledi. Òzbekistan respublikasi jàhande paxta jetistiriw kòrsetkishi boyinsha 5-orinda turadi.

S.Kanash ģawashaniń Akalya ùlgisinen 8517 sortin jaratti. B.P.Straumar joqari ònimli, tezpiser hàm keń tarqalģan S-4727 sortin, L.I.Avtonomov hàm Yu.Xutornoy jińishke talshiqli S-6002 sortin, A.Dadabayev S-8230, S-8017 sortlarin jaratadi.

S.Kanash ģawashaniń Akalya ùlgisinen 8517 sortin jaratti. B.P.Straumar joqari ònimli, tezpiser hàm keń tarqalģan S-4727 sortin, L.I.Avtonomov hàm Yu.Xutornoy jińishke talshiqli S-6002 sortin, A.Dadabayev S-8230, S-8017 sortlarin jaratadi.

N.Nazirov ģawasha seleksiyasinda radiatsiya nurlarinan paydalaniwdiń àhmiyetli tàrepleri kòp ekenligin 1977-jilda aq jazģan edi. Oniń basshiliģinda seleksiya tarawinda ùlken jumislar alip barip, àhmiyetli belgi hàm qàsiyetlerin òzinde jàmlegen Oktyabr-60, Mutant-7, An-402, An-409 sortlarin jaratti.

S.Mirahmedov ilimiy shàkirtleri menen ģawashaniń uzaq formalarin duragaylaw nàtiyjesinde vilt keselligine shidamli, joqari zùratli Tashkent-1, Tashkent-2, Tashkent-6 sortlarin jaratti.

S.Mirahmedov ilimiy shàkirtleri menen ģawashaniń uzaq formalarin duragaylaw nàtiyjesinde vilt keselligine shidamli, joqari zùratli Tashkent-1, Tashkent-2, Tashkent-6 sortlarin jaratti.

1922-jilda Tashkentten 12 km uzaqliqta Tùrkistan seleksion stansiyasi (hàzirgi Òzbekistan ģawashalar seleksiyasi hàm tuqimshiliģi ilimiy -izertlew instituti) dùzildi. Orta Aziyada ģawasha seleksiyasi hàm tuqimshiliģi boyinsha ilimiy isler alip bariw usi stansiyaģa jùkletildi.

1922-jilda Tashkentten 12 km uzaqliqta Tùrkistan seleksion stansiyasi (hàzirgi Òzbekistan ģawashalar seleksiyasi hàm tuqimshiliģi ilimiy -izertlew instituti) dùzildi. Orta Aziyada ģawasha seleksiyasi hàm tuqimshiliģi boyinsha ilimiy isler alip bariw usi stansiyaģa jùkletildi.

Musayev Jo'ra Azimboyevich

Akademik, Ozbekistanda xizmet kòrsetken pàn arbabi. Ilimiy jumislari ģawasha genetikasiniń qiyin màselelerine baģishlanģan. Òzbekistanda ģawasha genetikasi mektebin jaratqan ataqli alim. Meksika ģawashasiniń jalģiz inbred dizimlerin jaratiwģa tiykar salģan. Sonday-aq ģawashaniń Navbahor, Armuģon, M-3, Forovan, va boshqa sortlar jaratiwshisi esaplanadi.

Musayev Jòra Azimboyevich