Denov tadbirkorlik va pedagogika institutining 3-kurs 4-guruh Boshlang’ich ta’lim va sport tarbiyaviy ish yo’nalishi talabasi ahmadova Shaxrizodaning Ona tili va bolalar adabiyoti fanidan tayyorlagan taqdimoti

Denov tadbirkorlik va pedagogika institutining 3-kurs 4-guruh Boshlang’ich ta’lim va sport tarbiyaviy ish yo’nalishi talabasi Ahmadova Shaxrizodaning Ona tili va bolalar adabiyoti fanidan tayyorlagan taqdimoti

• Mavzu:Sintaksis so’zlarning o’zaro bog’lanishi
• Reja:
• 1.So’zlarning o’zaro sintaktik munosabatga kirushuvi
• 2.Teng va ergash bog’lanish
• 3.So’z birikmasi
• 4.So’z birikmasining tasnifi

• Sintaksis yunoncha syntaxis so‘zidan olingan bo‘lib, yopishtirish, bog‘lash, demakdir. Demak, so‘zlarning va gaplarning (qo‘shma gap doirasida) o‘zaro bog‘lanish qonun-qoidalarini, ularning xillarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi sintaksis sanaladi. Bu bo‘lim gapda so‘zlarning bog‘lanishini — so‘z birikmalarini, gap va uning tuzilishi hamda mazmuniy turlarini o‘rganadi. Boshqacha aytganda, sintaksis so‘z birikmasi va gap haqidagi ta’limotdirSintaksis yunoncha syntaxis so‘zidan olingan bo‘lib, yopishtirish, bog‘lash, demakdir. Demak, so‘zlarning va gaplarning (qo‘shma gap doirasida) o‘zaro bog‘lanish qonun-qoidalarini, ularning xillarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi sintaksis sanaladi. Bu bo‘lim gapda so‘zlarning bog‘lanishini — so‘z birikmalarini, gap va uning tuzilishi hamda mazmuniy turlarini o‘rganadi. Boshqacha aytganda, sintaksis so‘z birikmasi va gap haqidagi ta’limotdir

• SINTAKSIS. SO’ZLARNING TENG VA TOBE BOG’LANISHI. SO’Z BIRIKMASI, UNING TURLARI, XUSUSIYATLARI REJA: Sintaksis haqida ma’lumot. 2. So’zlarning teng va tobe bog’lanishi. 3. So’z birikmasining ta’rifi. 4. So’z birikmasining turlari. 5. So’z birikmasining so’z, sintagma, ibora va gapga o’xshash tomonlari va ulardan farqi. 6. Hokim va tobe so’zlarning birikish usullari

• TENG BOGLANISHNI TA’MINLOVCHI VOSITALAR TENG BOG’LOVCHILAR: Yoz boshining kuchga to'lgan quyoshi …, dehqon va korandalarni soya salqinga hayday bosh lagandi. OHANG: Mendan awal o'tgan avlod ajdodlarim uni jamiki betakror jozibasi bilan, tuganmas xazinalari bilan menga meros qoldirgan. TENG BOG’LOVCHILAR VAZIFASIDAGI VOSITALAR: Nodir mirshab bilan Sodir mirshabning aslida xizmat joylari shaharda.

• TENG BOG’LOVCHILAR VAZIFASIDAGI VOSITALAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH KO’MAKCHILAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH: Katta opamlar bilan oyimlar o'choq atrofida kuymalanib yurishar edi. YUKLAMALAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH: Dadamlar ichkariga kirib ketdilar u darhol qaytib chiqdilar.

• TOBE BOG’LANISHDA QO’LLANADIGAN VOSITALAR KELISHIK QO’SHIMCHALARI: Dadamlarga kiyinishni buyurdilar. EGALIK QO’SHIMCHALARI: Mirzacho'lning azamat paxtakorlaridan Sizga otashin salom. ERGASHTIRUVCHI BOG’LOVCHILAR: Bu uy bir burchakka tiqilgan, shunin g uchun ko’rinmas edi.

SO’Z BIRIKMASINING TA’RIFI KAMIDA IKKITA MUSTAQIL SO’ZNING MA’NO, GRAMMATIK VA OHANG JIHATIDAN BIRIKISHIDAN HOSIL BO’LGAN SINTAKTIK BIRLIK SO’Z BIRIKMASI DEB ATALADI: SOVUQ KUN, BESHTA DAFTAR, BU UY, TEZ YURMOQ, SEKIN JAVOB BERMOQ.
HOKIM VA TOBE SOZLAR So’z birikmasi har doim 2 qismdan iborat bo’ladi: 1. Ma’nosi izohlanayotgan so’z hokim so’z hisoblanadi: bilimdon talaba, uch kishi. 2. Hokim so’zning ma’nosini izohlayotgan so’z tobe so’z hisoblanadi: og’ir yuk, bahorda ekmoq, shu kitob.
SO’Z BIRIKMASINING TA’RIFI KAMIDA IKKITA MUSTAQIL SO’ZNING MA’NO, GRAMMATIK VA OHANG JIHATIDAN BIRIKISHIDAN HOSIL BO’LGAN SINTAKTIK BIRLIK SO’Z BIRIKMASI DEB ATALADI: SOVUQ KUN, BESHTA DAFTAR, BU UY, TEZ YURMOQ, SEKIN JAVOB BERMOQ.
HOKIM VA TOBE SOZLAR So’z birikmasi har doim 2 qismdan iborat bo’ladi: 1. Ma’nosi izohlanayotgan so’z hokim so’z hisoblanadi: bilimdon talaba, uch kishi. 2. Hokim so’zning ma’nosini izohlayotgan so’z tobe so’z hisoblanadi: og’ir yuk, bahorda ekmoq, shu kitob.
SO’Z BIRIKMASINING TA’RIFI KAMIDA IKKITA MUSTAQIL SO’ZNING MA’NO, GRAMMATIK VA OHANG JIHATIDAN BIRIKISHIDAN HOSIL BO’LGAN SINTAKTIK BIRLIK SO’Z BIRIKMASI DEB ATALADI: SOVUQ KUN, BESHTA DAFTAR, BU UY, TEZ YURMOQ, SEKIN JAVOB BERMOQ.
HOKIM VA TOBE SOZLAR So’z birikmasi har doim 2 qismdan iborat bo’ladi: 1. Ma’nosi izohlanayotgan so’z hokim so’z hisoblanadi: bilimdon talaba, uch kishi. 2. Hokim so’zning ma’nosini izohlayotgan so’z tobe so’z hisoblanadi: og’ir yuk, bahorda ekmoq, shu kitob.

• SO’Z BIRIKMASINING TA’RIFI KAMIDA IKKITA MUSTAQIL SO’ZNING MA’NO, GRAMMATIK VA OHANG JIHATIDAN BIRIKISHIDAN HOSIL BO’LGAN SINTAKTIK BIRLIK SO’Z BIRIKMASI DEB ATALADI: SOVUQ KUN, BESHTA DAFTAR, BU UY, TEZ YURMOQ, SEKIN JAVOB BERMOQ.
• HOKIM VA TOBE SOZLAR So’z birikmasi har doim 2 qismdan iborat bo’ladi: 1. Ma’nosi izohlanayotgan so’z hokim so’z hisoblanadi: bilimdon talaba, uch kishi. 2. Hokim so’zning ma’nosini izohlayotgan so’z tobe so’z hisoblanadi: og’ir yuk, bahorda ekmoq, shu kitob

• So‘z birikmasi zanjiri. Ba’zan gap takibidagi so‘z bir so‘zga nisbatan hokim, boshqa so‘zga nisbatan esa tobe holatda bo‘lishi yoki bir hokim so‘z bir necha tobe so‘zga, bir tobe so‘z esa bir necha hokim so‘zga bog‘langan bo‘lishi mumkin. So‘z birikmalarining bu tarzdagi holati so‘z birikmasi zanjiri deb ataladi: Hozir hamrohining yuzidan hеch qanday ma'no uqib bo‘lmasdi. Bu gapda quyidagi so‘z birikmalari mavjud: • 1) hozir uqib bo‘lmasdi; 2) hamrohining yuzidan; • 3) yuzidan uqib bo‘lmasdi; 4) hеch qanday ma'no; • 5) ma'no uqib bo‘lmasdi;

• TUZILISHIGA KO’RA SO’Z BIRIKMASINING TURLARI SODDA SO’Z BIRIKMALARI BOSHQA SO’Z BIRIKMALARIGA BO’LINMAYDI: ajoyib inson, har kuni kelmoq, yengil tabiat odam, hayratdan yoqasini ushlamoq. MURAKKAB SO’Z BIRIKMALARI KAMIDA IKKITA SO’Z BIRIKMASINING MA’NO JIHATIDAN YAXLITLANISHIDAN TUZILADI: bugun kelgan mehmon, katta mevali daraxt.

• TENG BOG’LOVCHILAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH BIRIKTIRUVCHI BOGLOVCHILAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH: Yana bir orzusi dono va hozirjavob odam sifatida dovrug' taratish edi. ZIDLOV BOGLOVCHILAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH: Hoshim shunday deb o’yladi yu, ammo sir boy bermadi. AYIRUV BOGLOVCHILAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH: Sodir mirshab esa ularning bittasiga ham qaramas, goh yerga, goh osmonga tikilarkan, g'o'ng'illab xirgoyi'qilardi. INKOR BOGLOVCHILAR YORDAMIDA TENG BOG’LANISH: Ammo u na telefon qiladi, na qorasini ko’rsatadi.