Dereklerden paydalaniw

---

2 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

3 
TEMA
:
 OYANIW DÀWIRINDE EVROPADAǴI SOCIAL 
SIYASIY ÒZGERISLER TEMASIN ÚYRENIWDE JAZBA 
DEREKLERDEN PAYDALANIW. 

MAZMUNI: 
 
KIRISIW............................................................................................3
 
 
I BAP.
OYANIW DÀWIRIN 
ÚYRENIWDE JAZBA DEREKLER
 
1.1. Oyaniw dàwirin 
úyreniw túrleri..................................................6 
1.2. Jazba dereklerden paydalaniw haqqinda......................................9
 II BAP. OYANIW DÀWIRINDE EVROPADAǴI SOCIAL SIYASIY
 ÒZGERISLER  
2.1.
Olardiń kelip shiǵiw tariyxi.........................................................13
JUWMAQ.......................................................................................................
.26
PAYDALANILǴAN ÁDEBIYATLAR
..................................................27
 

---

4 

Kirisiw 
Temanıń aktuallıǵı: Adamzattiń ruwxiy dúńyasin bayitpay, adamlardiń 
sana semimlerin tárbiyalamay turip, Ózbekstan mámleketiniń keleshegi ulli, 
qúdiretli bay mámleketke aylandiriw múmkin emes. Soniń ushin da házirgi waqitta 
da keleshekte de adamlardiń dúńya qarasin túp tamirinan ózgertiw, olardi hár 
tárepleme bilimli,mádeniyatli etip tárbiyalaw máseleleri turipti. Etnologiya 
tariyxiniń izertlew predmeti tiykarinan etnoslar, elatlar bolip esaplanadi. 
Xaliqlardiń kelip shiǵiwi olardiń etnogenezi hám etnik tariyxi búgingi 
kúndegi etnografiya iliminiń basli mashqalasi hám máqseti bolip tabiladi. Hár bir 
xaliq óziniń payda boliwiniń hám etnogenziniń ózine tán bolǵan bay tariyxina 
iye.q XIX-ásirdiń ekinshi yarimi hám XX-ásir birinshi yariminda jáhán 
etnografiyasi iliminde L.Morgan, E.Taylor h.t.b evolyutsion baǵdarda izertlewler 
alip bardi. Rossiya etnografiyasinda N.Anuchin, Bograz-Tan, Ch.Ch.Valixanov, 
N.N.Mikluxo-Maklay, G.N.Potanin, E.Pesherovalar úlken ilimiy izleniwler alip 
bardi hám soniń menen birge Orta Aziya elleri tariyxin-etnografiyasin, etnogenezin 
úyrenip bardi. XX-ásir ekinshi yariminda Orta Aziya 
soniń menen ózbek xalqi etnografiyasin úyreniwde bir qansha ilimiy izertlewler 
alip barildi. Alimlarimizdan O.A.Suxareva, K.Shoniezov, T.A.Jdanko, V.Basilov, 
H.Ismaylov h.t.basqalar solarqatarinan. Ózbek xalqiniń etnogenezin hám 
etnografiyasin úyreniwde XX-ásirdiń 30-40 jillarindaetnografiya ilimine diqqat 
awdarila basladi. qorw-jili Tashkent qalasinda bolip ótken SSSR Ilimler 
Akademiyasiniń «Etnografiya komissiyasi» óz májlisin Orta Aziya 
xaliqlariniń etnogenezine arnadi. Qaraqalpaq xalqiniń etnogenezi máselesinde pikir 
aytqan evropali ilimpazlar I.Kirillov, I.Stralenberg, N.Tatishev, G.Miller, E.Fisher, 
G.Georgi, I.Richkov, M.Chulkov, L.Maksimovich h.t.basqalar boldi. 
XX-ásirdiń 60-80 jillari Qaraqalpaqlardiń etnogenezi máselesinde qiziǵip 
izertlew 
júrgizgen 
ilimpazlar 
akademik 
S.K.Kamalov, 
V.N.Yagodin, 
X.E.Esbergenov, L.S.Tolstova, K.Mambetov,D.Aytmuratov, M.Mambetullaev, 
O.Yusupovlar jańasha pikirler berdi. Hár bir xaliqtiń ruwxiy ómiriniń oyaniw 

---

5 
dáwiri boladi. Soniń ushinda hár bir xaliq ózinińmádeniy tariyxindaǵi ornin, kim 
ekenligin bilgisi keledi. Dásturiy kiyim-kensheklerimizdegi milliy ózgeshelik bul 
xaliqtiń milliy ózgesheligi bolip esaplanadi. Kópshilik xaliqlar bul milliy 
dásturlerdi qásterleydi. Ayirim xaliqlar olardi rawajlandirip, pútkil jer júzlik 
xaliqlardiń qiziǵiwshiliǵin oyatqan. Soniń ushinda hár qanday xaliq kiyimler 
ózgesheligi tiykarinda ajiralip turadi. Kópshilik xaliqlar bul dásturlerin ádewir 
qásterleydi. Misali, Yaponiya, Hindistan, Qitay, Arab hám Iran hayal-qizlari qaysi 
ellerge bariwina qaramastan ózleriniń milliy kiyimlerin kiyedi. Demek xaliqlarimiz 
mádeniyatinda dásturiy kiyim-kensheklerdiń roli ayriqsha eken. Ózbek, 
Qaraqalpaq etnografiyasi ilimi tarawinda xizmet etken S.P.Tolstov, P.P.Ivanov, 
T.A.Jdanko, S.K.Kamalov, M.Mambetullaev, M.Tlewmuratov, A.Utemisov, 
sonday-aq iskusstvo ilimleriniń kandidati A.Allamuratov filologiya ilimleri doktori 
K.Mambetovtiń h.t.b. ilimpazlarimizdiń miynetleri aytarliqtay.
Ózbek xalqiniń ruwxiy mádeniyatina tiyisli etnografiyaliq maǵliwmatlar Al-
Xorezmiydiń «Surat al -farz» atli shiǵarmasi belgili bolip, onda teu eń tiykarǵi 
jerlerdiń atlari, qalalar, tawlar, dár`yalar, teńiz atlira atalip kórsetilgen. Babur 
babamizdiń «Baburnama» shiǵarmasi hám oniń qizi Gulbadanbegim dóretgen 
«Xumayunnoma» shiǵarmasi biybaha tariyxiy-biografiyaliq shiǵarma bolip 
esaplanadi.