Dunyo Tillari Bajardi

Dunyo Tillari

Bajardi:

Guruh:

Ilmiy faktlar

• Yer yuzida 7 mingdan ortiq til mavjud.
• Aloqa rivojlanishi tufayli tirik tillar soni o`rtacha ikki hafta ichida 1 taga kamaymoqda.
• Dunyo aholisining 2/3 qismi eng keng tarqalgan 40 ta tilda gaplashadi. Ko`pchilik odamlar xitoy, hind, ingliz, ispan, arab, rus va portugal tillarida gaplashishadi. Fransuz tili ham keng tarqalgan, lekin uni ona tili (birinchi til) sifatida hisoblaydiganlar nisbatan kam.

Til tashuvchilar soni(mln. odam)

Yo`qolib borayotgan tillar

• Hozirgi kunda 400 dan ortiq tillar yo`qolib ketish xavfi ostida.
• Tillar so`nggi tashuvchisi bilan birga o`ladi va shuning uchun xavf, avvalambor, yozuvdan foydalanmaydigan xalqlarga tahdid soladi.
• Tillarning o`lishiga sabablardan biri — tashuvchilar soniga nisbatan teng taqsimlanmaganligidandir. Shunday qilib, dunyo aholisining 80 % iga 80 ta til, 3,5 mingta til esa – 0,2 % ga to`gri keladi . Globallashuv va migratsiya tillarning yo`qolib ketishining asosiy sabablaridan biri deb hisoblanadi. Odamlar qishloqlardan shaharlarga ketishmoqda va o'z xalqlarining tillarini yo'qotishmoqda.

Yo`qolib borayotgan tillar Eng kam uchraydigan chet tillari

• Kamikuro (kamikolo, kamekolo, kamikura).
• Dumi (dum ibo, dumi bro, lsi ray, rod obo, sotmali).
• Ongota (bira(y)le).
• Liki (Moar).
• Tanema (tanima, tetavo).
• Nerep.
• Chemeuevi (chemeguevi).
• Lemerig (pak, bek, sasar, leon, lem).
• Kaiksana.
• Taushiro (pinchi, pinche).

Bilingvizm

Ikki yoki undan ortiq tilda so'zlashadigan odamlar soni tobora ko'payib bormoqda. Masalan, yaqinda o`tkazilgan tadqiqotga ko`ra, hindistonlik maktab o`quvchilarining (shtatlardan birida – yarmidan ko`pi) katta qismi ingliz tilida o`z ona tilidan ko`ra yaxshi gaplashadi.

Tillar oilalari

Oila — barcha tillar sistematikasiga asoslangan asosiy daraja. Oila — bu aniq guruh bo`lib, lekin yetarlicha uzoq bo`lgan qarindosh tillar, asosiy ro`yhatda 15 % dan kam bo`lmagan tasodifga ega tillardir.

Eng keng tarqalgan tillar oilalari

• Hind-Yevropa tillari ~ 2,5 mlrd tashuvchilar, hind-oriy tillari, german tillari va balto-slavyan tillari kiradi;
• Xitoy-Tibet tillari ~ 1,2 mlrd tashuvchilar, asosiy xitoy tili kiradi;
• Ural-Oltoy tillari (oila darajasidagi ta`lim) ~ 500 mln tashuvchilar, asosiy turk tillari kiradi.

xulosa

Sayyoramizda 2500 dan 7000 tagacha til mavjud. Ammo bu raqamlar taxminiy ko`rsatkichdan ko`proqdir, bitta tilning dialektlarini aniqlashda yagona yondashuv yo`qligi va turli tillar o`rtasidagi farqlarning shartlari tufayli hech kim aniq bir raqamni bilmaydi. Xuddi shu tarzda, tillarni tasniflashda yagona yondashuv mavjud emas. Ushbu yondashuvga ko`ra, tillar til oilalariga bo`linadi, ular o`z navbatida bir-biriga yaqin tillar guruhlariga bo`linadi.

Bugungi kunda “jahon tillari” bo`lgan yettita til mavjud. Bular ingliz, ispan, arab, rus, fransuz, nemis, portugal tillari. Ushbu tillarning har biri bir necha davlatlar hududida tarqalgan bo`lib, buning o`ziga xos tarixiy sabablari bor. Bu sabablarning ta`siri tufayli bu tillarda yetarlicha ko`p odamlar gaplashadilar. Xitoy, hind va urdu kabi tillar ham dunyodagi eng muhim tillar qatoriga kiradi, ammo bu tillar xalqaro maydonda unchalik mashhur emas.